Αρθρογράφος, Γιάννης Πάτσης
Η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του όρου «γυναικοκτονία» ήταν σε ένα βιβλίο του John Corry (1801) που ονομάζεται A Satirical View of London κατά την έναρξη του 19ου αιώνα όπου χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στη δολοφονία μιας γυναίκας.
Μόνο το 1976, ωστόσο, ο όρος επαναφέρθηκε δημόσια στη σύγχρονη εποχή από φεμινίστρια πρωτοπόρο, ειδικό και ακτιβίστρια, Diana Russell, στο Διεθνές Δικαστήριο Εγκλημάτων κατά των Γυναικών για να επισημάνει τη βία και τις διακρίσεις κατά των γυναικών.
Συχνά, αμφισβητείται η αναγκαιότητα ορισμού της δολοφονίας γυναικών χωριστά από τη συνολική ανθρωποκτονία. Η ενδοοικογενειακή βία επηρεάζει 3 στις 10 γυναίκες καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής τους και εκτιμάται ότι το 13,5% των ανθρωποκτονιών συνολικά εμπλέκονται σε στενούς συντρόφους και το ποσοστό αυτό των δολοφονιών είναι έμφυλο.
Οι αντίπαλοι υποστηρίζουν ότι, δεδομένου ότι πάνω από το 80% όλων των θυμάτων δολοφονίας είναι άνδρες, ο όρος δίνει μεγάλη έμφαση στη λιγότερο επικρατούσα δολοφονία γυναικών. Ωστόσο, ένας σύντροφος είναι υπεύθυνος στο 40% περίπου των ανθρωποκτονιών με θύμα γυναίκα, σε σύγκριση με το 6% της ευθύνης των συντρόφων σε ανθρωποκτονίες που αφορούν άντρα ως θύμα.
Τη χώρα μας έχουν συνταράξει ηχηρά περιστατικά, με τις περιπτώσεις των Καρολάιν και Γαρυφαλλιάς να βρίσκονται στην επικαιρότητα. Οι δολοφονίες των γυναικών αυτών, είναι τόσο διαφορετικές, όσο είναι ίδιες.
Αρχικά, η πρώτη υπόθεση, εμπίπτει στην κατηγορία του φόνου εκ προμελέτης, στον οποίο προβλέπεται από τη νομολογία ότι:
203.-(1) Κάθε πρόσωπο το οποίο εκ προμελέτης επιφέρει το θάνατο άλλου προσώπου με παράνομη πράξη ή παράλειψη, είναι ένοχο του κακουργήματος του φόνου εκ προμελέτης.(2) Κάθε πρόσωπο που βρίσκεται ένοχο για φόνο εκ προμελέτης θα υπόκειται σε ποινή φυλάκισης διά βίου.
Τι είναι όμως η προμελέτη; Προμελέτη είναι η πρόθεση πρόκλησης θανάτου οποιουδήποτε προσώπου η οποία αποδεικνύεται με ευθύ τρόπο ή συμπερασματικά, αδιάφορα αν τέτοιο πρόσωπο είναι εκείνο που εφονεύθη ή όχι, η οποία υπάρχει τόσο πριν από τη διενέργεια της πράξης ή παράλειψης που θα προκαλέσει το θάνατο όσο και κατά το χρόνο τέτοιας διενέργειας.
¨Όσο για τη δεύτερη υπόθεση αντιμετωπίζουμε ανθρωποκτονία. Αναλυτικότερα :
205.-(1) Κάθε πρόσωπο το οποίο επιφέρει το θάνατο άλλου προσώπου με παράνομη πράξη ή παράλειψη, είναι ένοχο του κακουργήματος της ανθρωποκτονίας.
(2) Παράνομη παράλειψη είναι εκείνη που συνιστά υπαίτια αμέλεια παράλειψης εκτέλεσης καθήκοντος αν και δεν υφίσταται πρόθεση πρόκλησης θανάτου.
(3) Κάθε πρόσωπο το οποίο διαπράττει το κακούργημα της ανθρωποκτονίας υπόκειται σε ποινή φυλάκισης διά βίου.
Ακόμα ένα περιστατικό που συγκλόνισε το πανελλήνιο και έχει παραμείνει ανεξίτηλο στο μυαλό όλων μας, είναι η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη της οποίας το άψυχο σώμα βρέθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2018.
Η εκδίκαση της υπόθεσης διήρκησε σχεδόν 5 μήνες και με την ολοκλήρωση της υπόθεσης στις 15 Μαϊου 2020, ανακοινώθηκαν οι ποινές της ισόβιας κάθειρξης και 15 ετών στους δύο δράστες. Κρίθηκαν ομόφωνα ένοχοι για ομαδικό βιασμό και ανθρωποκτονία από πρόθεση από κοινού.
Αυτό που παρατηρούμε και στις τρείς υποθέσεις είναι ότι υπάρχει νομολογία μόνο για ανθρωποκτονία. Καμία ειδική διάταξη ή αναφορά στον όρο γυναικοκτονία, ενώ οι περισσότερες εφαρμογές και λειτουργικά λογισμικά ( windows, ios κλπ.) δεν αναγνωρίζουν τη συγκεκριμένη λέξη.
Στο word τη σημειώνει με κόκκινο και στις εφαρμογές των κινητών τηλέφωνων δεν αναγνωρίζεται επίσης.
Τόσο αδιάφορος «περνάει» λοιπόν ο όρος αυτός ή μήπως είμαστε πίσω εμείς ως χώρα; Κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 66.000 γυναίκες σκοτώνονται βίαια παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 17% όλων των θυμάτων εκ προθέσεως ανθρωποκτονιών.
Το 2017, 87.000 γυναίκες και κορίτσια σκοτώθηκαν παγκοσμίως. Αυτό σημαίνει ότι 137 γυναίκες σκοτώνονται καθημερινά.
Σύμφωνα με μια έκθεση του 2000 από το Ταμείο Πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου (UNFPA), περίπου 5.000 γυναίκες δολοφονούνται κάθε χρόνο για δολοφονίες τιμής.
Τα ποσοστά γυναικοκτονίας διαφέρουν ανάλογα με τη συγκεκριμένη χώρα, αλλά από τις χώρες με τα 25 υψηλότερα ποσοστά γυναικοκτονίας, το 50% είναι στη Λατινική Αμερική, με το νούμερο ένα να είναι το Ελ Σαλβαδόρ.
Στις 25 πρώτες περιλαμβάνονται επίσης επτά ευρωπαϊκές χώρες, τρεις ασιατικές χώρες και μία αφρικανική χώρα, η Νότια Αφρική. Σε μια μελέτη των Ηνωμένων Εθνών, 1 στις 4 γυναίκες στις 25 κορυφαίες χώρες συμφώνησαν ότι ήταν δικαιολογημένο να ξυλοκοπηθούν ή να χτυπηθούν για να διαφωνήσουν με τον σύζυγό τους ή να αρνούνται να κάνουν σεξ μαζί του και συχνά οι χώρες δεν αναφέρουν διαφορές μεταξύ των φύλων στις στατιστικές δολοφονιών.
Στην Ευρώπη, οι οργανισμοί έχουν χρηματοδοτήσει πρωτοβουλίες για το φύλο και τη βία, αλλά όχι συγκεκριμένα για τη γυναικοκτονία. Η έρευνα βρίσκεται στα σπάργανα και δεν συντονίζεται.
Η δράση COST IS1206 δημιούργησε τον πρώτο πανευρωπαϊκό συνασπισμό για τη γυναικοκτονία με ερευνητές που μελετούν ήδη το φαινόμενο σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να προωθήσουν τη σαφήνεια της έρευνας, να συμφωνήσουν σε ορισμούς, να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των πολιτικών για την πρόληψη της γυναικείας αυτοκτονίας και να δημοσιεύσουν κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση εθνικών πολιτικών.
Οι εκθέσεις της ΕΕ δείχνουν ότι χρειάστηκε πρόσθετη υποστήριξη κατά την περίοδο lockdown της πανδημίας σε πολλές χώρες.
Σε αυτό το γράφημα παρατηρούμε ότι το 2017 βρισκόμασταν στην 20η θέση των περιστατικών γυναικοκτονιας και μάλιστα από συντρόφους/συζύγους. Πιο συγκεκριμένα, το γράφημα δείχνει το ποσοστό γυναικοκτονιών σε σύνολο 100.000 υποθέσεων. Επομένως εάν το 2017 καταλαμβάναμε την 20η θέση με μέσο όρο κοντά στο 0.2, μπορεί κανείς να αναλογιστεί τη σημερινή κατάσταση.
Το 2013, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενημέρωσε την πολιτική τους αναγνωρίζοντας ότι «η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών που σχετίζεται με το φύλο ποινικοποιήθηκε σε ορισμένες χώρες ως ” γυναικοκτονία ” και έχει ενσωματωθεί ως τέτοια στην εθνική νομοθεσία σε αυτές τις χώρες». Επί του παρόντος, ο Δρ Dubravka Šimonović είναι ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ. Υπήρξε υποστηρικτής της εφαρμογής της πολιτικής κατά των θηλυκών και έχει παρουσιάσει στον ΟΗΕ αναφορές όπως «Τρόποι για τη διαπίστωση των δολοφονιών που σχετίζονται με τα φύλα». Πρότεινε επίσης ένα πρόγραμμα «ρολογιού για τις γυναίκες» για την παρακολούθηση των πρακτικών των γυναικών σε όλη την υφήλιο. Ο στόχος του θεωρητικού προγράμματος του Simonovic είναι να χρησιμοποιήσει την ανάλυση δεδομένων για περιπτώσεις γυναικοκτονίας προκειμένου να εντοπίσει παράγοντες κινδύνου και τυχόν ζητήματα στη δημόσια πολιτική.
Επιπροσθέτως, σε 14 χώρες της Λατινικής Αμερικής υπάρχει επίσημη νομολογία ειδικά για υποθέσεις γυναικοκτονιών.
Όπως φαίνεται, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει μεγάλο ποσοστό στην κατηγόρια της γυναικοκτονίας, δεν έχει ληφθεί ούτε ένα επουσιώδες μέτρο που να προστατεύει ή/και να δικαιώνει τις γυναίκες της χώρας μας.
Όταν λοιπόν στην Κολομβία και την Αργεντινή υπάρχει ειδική νομοθεσία για το παραπάνω φλέγον θέμα, αλλά στην Ελλάδα ακόμα διαφωνούμε για το αν είναι καλαμάκι ή σουβλάκι, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά, για το πόσο διατεθειμένοι είμαστε στο να ενταχθούμε στη σύγχρονη κοινωνία.
Υ.Γ. Ζητήσαμε από έναν εν δυνάμει Νομικό της νέας γενιάς, να μας κάνει μια ανάλυση δίνοντας του το θέμα “γυναικοκτονία” και Ελλάδα. Το συμπέρασμα είναι ότι η γενιά που έρχεται, θα πρέπει πολύ γρήγορα να αναλάβει τα ηνία του εκσυγχρονισμού και της ένταξης στην πραγματικότητα της κοινωνίας, διότι δεν εθελοτυφλεί και δεν έχει δεσμεύσεις σε σχέση με τα στερεότυπα που υπάρχουν ως σήμερα.
Ευχαριστούμε θερμά τον Γιάννη Πάτση