Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία κλείνει σε τρεις μέρες ένα έτος, οι φόβοι για τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να αξιοποιήσει τις εντάσεις που υποβόσκουν σε ένα “δεύτερο πεδίο μάχης” αυξάνονται.
Τα Δυτικά Βαλκάνια, μια ομάδα έξι χωρών που αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι ανήκουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια, περιλαμβάνουν την Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία.
Χωρίς να είναι ακόμη μέλη του μπλοκ των 27 χωρών, η περιοχή των περίπου 18 εκατ. κατοίκων της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης είναι γνωστή ως αρένα γεωστρατηγικής αντιπαλότητας, με τη Μόσχα, τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον να συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που διεκδικούν επιρροή.
Η υπόσχεση της ένταξης στην ΕΕ θεωρείται ως το πιο ισχυρό εργαλείο της Δύσης για τη σταθεροποίηση και την ενσωμάτωση της περιοχής, και οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων καλωσόρισαν πρόσφατα τη νέα νοοτροπία για την ενίσχυση των δεσμών.
Ωστόσο, οι ανησυχίες για την επιρροή της Ρωσίας στα Δυτικά Βαλκάνια – μια περιοχή που εξακολουθεί να είναι σημαδεμένη από τους πολέμους της δεκαετίας του 1990 – έχουν ενταθεί μετά την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Μιλώντας στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πενταρόφσκι δήλωσε ότι, εκτός από το Κίεβο, πιστεύει ότι η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι το “αδύναμο σημείο” της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης.
Το ΝΑΤΟ, το οποίο συγκαταλέγει στα μέλη του την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία, ανέφερε ότι έχει παρατηρήσει κυβερνοεπιθέσεις, παραπληροφόρηση, εκφοβισμό και άλλες αποσταθεροποιητικές δραστηριότητες στα Δυτικά Βαλκάνια τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό προστίθεται στις επαναλαμβανόμενες περιφερειακές εντάσεις, μεταξύ άλλων στο Κόσοβο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Η στρατιωτική συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ προειδοποίησε επίσης για ξένους παράγοντες που εργάζονται για να υπονομεύσουν την πρόοδο, ενώ ο Πενταρόφσκι ανέφερε ότι τα Δυτικά Βαλκάνια βρίσκονται στο στόχαστρο της διχαστικής ατζέντας της Ρωσίας εδώ και αρκετά χρόνια.
“Η κρίση μου είναι ότι, αν η Ρωσία θα προσπαθήσει να αποσπάσει κατά κάποιο τρόπο την προσοχή της Δύσης από την Ουκρανία, η οποία αποτελεί την κύρια σκηνή πολέμου και προπαγάνδας φυσικά, η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι πιο επιρρεπής σε αυτό από ό,τι οι Βαλτικές χώρες. Έτσι, θα πρέπει να προσέξουμε για αυτό”, δήλωσε ο Πενταρόφσκι τον περασμένο μήνα. “Μου φαίνεται ότι το λεγόμενο αδύναμο σημείο σε ολόκληρη την πανευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας αυτή τη στιγμή, εκτός από την Ουκρανία φυσικά … είναι τα Δυτικά Βαλκάνια”, πρόσθεσε.
Ένα δεύτερο πεδίο μάχης για τη Ρωσία
Λέγεται ότι η Ρωσία δυσανασχετεί με την επιδίωξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων να ενταχθούν στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, και το Κρεμλίνο κατηγορείται ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις εθνοτικές και θρησκευτικές διαφορές για να υπονομεύσει τις προσπάθειες αυτές.
Η Μόσχα, η οποία καλλιεργεί εδώ και καιρό δεσμούς με τη Σερβία και άλλους συμμάχους, έχει αρνηθεί τους ισχυρισμούς ότι επιδιώκει να σπείρει το χάος σε ολόκληρη την περιοχή.
Ο Άντναν Τσερίμαγιτς, αναλυτής για τα Δυτικά Βαλκάνια στο think tank της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Σταθερότητας, δήλωσε ότι συμφωνεί με την εκτίμηση του Πενταρόφσκι για την ασφάλεια της περιοχής εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία.
“Ο λόγος για τον οποίο θα συμφωνήσω είναι ότι, όπως και στη Ρωσία, έτσι και στα Δυτικά Βαλκάνια, υπάρχει ένα πολιτικό όραμα που δεν ευθυγραμμίζεται με την τρέχουσα μορφή των συνόρων”, δήλωσε ο Τσερίμαγιτς στο CNBC.
Ο Τσερίμαγιτς δήλωσε ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία παρέχει στην Ευρώπη μια σαφή ευκαιρία να εδραιώσει τη σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια. Είπε ακόμη ότι το μπλοκ θα μπορούσε να αδράξει αυτή τη στιγμή παρέχοντας μια συγκεκριμένη πρόταση στις χώρες, επιτρέποντάς τους να ενταχθούν έως το 2027 ή το 2030, αν εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
“Νομίζω ότι αν θέλουν να σφραγίσουν τη συμφωνία, θα πρέπει να καλυτερεύσουν την πρότασή τους στην περιοχή”, δήλωσε οΤσερίμαγιτς.
Οι αξιωματούχοι της ΕΕ προσπάθησαν να επαναβεβαιώσουν τη σημασία της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στο μπλοκ μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι περιφερειακοί ηγέτες – σε μια έντονη αλλαγή τόνου σε σχέση με λίγους μήνες πριν – εξήραν αυτή την εξέλιξη στα τέλη του περασμένου έτους.
Στη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων στις αρχές Δεκεμβρίου, η οποία φιλοξενήθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή των Βαλκανίων, το μπλοκ υπογράμμισε την “πλήρη και κατηγορηματική δέσμευσή του στην προοπτική ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση”.
Αυτό έγινε υπό την προϋπόθεση “αξιόπιστων μεταρρυθμίσεων” από τους εταίρους.
Ο Πίτερ Στάνο, επικεφαλής εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής, δήλωσε ότι απορρίπτει πλήρως την κριτική ότι η ΕΕ δεν έχει κάνει αρκετά για να υποστηρίξει την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στο μπλοκ.
“Το γεγονός ότι βρίσκονται στη διαδικασία ένταξης σημαίνει ότι κάθε μέρα έρχονται πιο κοντά και ενσωματώνονται όλο και περισσότερο στην ΕΕ με βάση τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και με ουσιαστική βοήθεια από την ΕΕ”, δήλωσε ο Στάνο.
Ερωτηθείς σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση ασφαλείας στην περιοχή, ο Στάνο απάντησε: “Το ζήτημα αφορά περισσότερο τη σταθερότητα παρά την ασφάλεια”.
“Δεν είναι εμπόλεμη ζώνη και δεν θα γίνει εμπόλεμη ζώνη για δύο λόγους. Ορισμένες από τις χώρες της περιοχής είναι ήδη μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ σε άλλες έχουμε αποστολές της ΕΕ (στρατιωτικές και μη στρατιωτικές) και όλες βρίσκονται στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ”, πρόσθεσε ο Στάνο.
“Αυτό παρέχει αρκετές προληπτικές δικλείδες ασφαλείας από το να ξεσπάσει οποιαδήποτε σύγκρουση”, τόνισε, σημειώνοντας ότι εξακολουθούν να υπάρχουν περιστατικά και εντάσεις, “αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό και συνδέεται με προηγούμενα άλυτα ζητήματα”.
“Σίγουρα, τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν ένα δεύτερο πεδίο μάχης για τη Ρωσία όσον αφορά την ξένη παρέμβαση και τη χειραγώγηση πληροφοριών. Ήταν και πριν, αλλά μετά την Ουκρανία, αυτό εντάθηκε από την άποψη της συνολικής παρέμβασης, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοεπιθέσεων, και της προσπάθειας υπονόμευσης της σταθερότητας, επειδή ο [Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ] Πούτιν δεν θέλει να έρθουν πιο κοντά την ΕΕ”, δήλωσε ο Στάνο.
Το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων “είναι εντός της ΕΕ”
Από την πλευρά του, το ΝΑΤΟ ανέφερε ότι η Στρατηγική Αντίληψη της συμμαχίας που εγκρίθηκε στη σύνοδο κορυφής της Μαδρίτης τον περασμένο Ιούνιο επιβεβαίωσε τη στρατηγική σημασία των Δυτικών Βαλκανίων για τη στρατιωτική συμμαχία. “Είναι σαφές ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επηρεάζει τη σταθερότητα των ευάλωτων εταίρων μας και τους εκθέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο κακόβουλης επιρροής”, δήλωσε αξιωματούχος του ΝΑΤΟ στο CNBC. “Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε για να διατηρήσουμε τη σταθερότητα και να υποστηρίξουμε τη μεταρρύθμιση στην περιοχή, επειδή η ασφάλεια και η σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια είναι σημαντική για το ΝΑΤΟ και για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ευρώπη”, ανέφερε το ΝΑΤΟ.
Ο Πενταρόφσκι περιέγραψε τον περασμένο μήνα τις ΗΠΑ ως “παίκτη-κλειδί” στην υποστήριξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Απαντώντας σε αίτημα για σχολιασμό, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε στο CNBC ότι η Ουάσινγκτον παραμένει βαθιά δεσμευμένη στην περιοχή, σημειώνοντας ότι το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων είναι “απολύτως εντός της ΕΕ”. “Δεν πρέπει να αφήσουμε τη ρωσική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τον πόλεμό της να εμποδίσει την πρόοδο των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων”, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
“Η Ρωσία έχει αποδείξει με εξαιρετική σαφήνεια ότι δεν μοιράζεται τις ίδιες αξίες και δεν φροντίζει για τα συμφέροντά τους”, σημείωσε και πρόσθεσε: “Ο πόλεμος της Ρωσίας κατέστησε επίσης σαφές πόσο επείγον είναι το έργο μας να βοηθήσουμε όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να προωθήσουν πλήρως τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να πετύχουν τις φιλοδοξίες τους για ένταξη στους ευρωπαϊκούς και ευρωατλαντικούς θεσμούς”.