Πριν από το 403 π.Χ., τα διάφορα δικαστήρια στην αρχαία Αθήνα δημοσίευαν ένα πρόγραμμα και τον αριθμό των δικαστών που απαιτούνταν για την ημέρα. Όσοι πολίτες ήθελαν να γίνουν δικαστές έπρεπε να παρουσιαστούν στην είσοδο του δικαστηρίου νωρίς το πρωί.
Επειδή υπήρχε και αμοιβή οι Αθηναίοι έκαναν ουρά για να γίνουν δικαστές .
Αρχικά, η επιλογή γινόταν με βάση σειράς προτεραιότητας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί Αθηναίοι να πηγαίνουν αποβραδίς στα δικαστήρια για να επιλεγούν ως δικαστές. Όπως είναι φυσικό, υπήρχαν εντάσεις και διαπληκτισμοί για τη σειρά προτεραιότητας.
Το 403 π.Χ., όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία μετά την κατάλυση του καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων, ξεκίνησαν μεταρρυθμίσεις ακόμη και στον τρόπο επιλογής των δικαστών, αλλά και των μελών της βουλής.
Ήταν μια πέτρινη πλάκα εγχάρακτη με σειρές εγκοπών και με προσαρτημένο σωλήνα. Ο κάθε πολίτης είχε μία ξύλινη μάρκα με το όνομά του —γνωστή ως πινάκιον— που τοποθετούνταν σε μία εγκοπή του κληρωτηρίου.
Έτσι οι πολίτες κάθε μίας από τις δέκα φυλές της Αθήνας τοποθετούσαν τα πινάκιά τους στην ίδια στήλη. Υπήρχε ένας σωλήνας συνδεδεμένος στην άκρη της πλάκας που μπορούσε να τροφοδοτηθεί με ζάρια που είχαν διαφορετικό χρώμα (άσπρο και μαύρο). Αυτά απελευθερώνονταν μεμονωμένα με ένα μηχανισμό που δεν έχει σωθεί σήμερα
Εικάζεται ότι ήταν δύο καρφιά: ένα για να μπλοκάρει το ανοιχτό άκρο και ένα άλλο για να διαχωρίσει το επόμενο ζάρι που θα πέσει από τα υπόλοιπα ζάρια από πάνω του, σαν αερόφραγμα.
Καθώς τα ζάρια έπεφταν μέσα στο σωλήνα ανάλογα με το χρώμα τους επέλεγαν τυχαία μια πλήρης σειρά πινακίων (άρα, ένας πολίτης από κάθε φυλή της Αθήνας) ή απέκλειαν τις μάρκες τους αν επιλέγονταν από μαύρα ζάρια .
Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλιζόταν ότι η επιλογή γινόταν πράγματι τυχαία
Το όνομα της συσκευής Κληρωτήριον.
Το “κληρωτήριον” ήταν η συσκευή που χρησιμοποιούταν στην αρχαία Αθήνα για την κλήρωση πολιτών που γίνονταν μέλη της βουλής, δικαστές και ένορκοι στα δικαστήρια.
Επίσης, οι περισσότεροι αξιωματούχοι ορίζονταν μέσω του κληρωτηρίου. Χαρακτηριστικά της διαδικασίας αυτής επηρέασαν τον τρόπο που γίνονταν οι εκλογές στη σύγχρονη Ελλάδα μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Πηγή: Μηχανή του Χρόνου