Το Ιράν και η Τουρκία έχουν αναδειχτεί σε βασικούς εξαγωγείς όπλων μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία στα τέλη του Φεβρουαρίου 2022. Επί πολλά χρόνια τα δύο αυτά κράτη εισήγαγαν οπλικά συστήματα, αλλά πλέον έχουν αντιστρέψει τα δεδομένα. Αξιοποιώντας τις επενδύσεις που έχουν κάνει στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία, έχουν αναδειχτεί σε εξαγωγείς μη επανδρωμένων αεροσκαφών, πυρομαχικών ακριβείας και άλλου στρατιωτικού υλικού.
Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, Ουκρανία και Ρωσία προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν και να αναβαθμίσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις. Η σύγκρουση μέχρι τώρα έχει αποδειχθεί ένας μεγάλος πόλεμος φθοράς, με τις δύο πλευρές να χάνουν χιλιάδες άρματα μάχης, δεκάδες αεροσκάφη και εκατοντάδες ελικόπτερα. Αυτές οι τεράστιες απώλειες έχουν αυξήσει τη ζήτηση νέων όπλων από προμηθευτές στο εξωτερικό και το Ιράν και η Τουρκία δεν δίστασαν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο. Από υλικοτεχνική άποψη, μάλιστα, η γεωγραφική εγγύτητα τους στο πεδίο της σύγκρουσης καθιστά ιδανικούς προμηθευτές τις δύο χώρες. Στην περίπτωση του Ιράν, οι εξαγωγές στη Ρωσία γίνονται είτε αεροπορικά είτε με πλοία που διασχίζουν την Κασπία Θάλασσα, επομένως δεν χρειάζεται να διασχίσουν εχθρικά εδάφη ή ύδατα.
Η Τουρκία ήδη είχε φτιάξει όνομα στη διεθνή “πιάτσα” ως σημαντικός εξαγωγέας μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η εταιρεία Baykar έχει λάβει παραγγελίες για το επιθετικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος TB-2 από περίπου 20 χώρες. Οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν σε εκτενή κλίμακα το εν λόγω drone κατά των Ρώσων εισβολέων και αποδείχθηκε σημαντικό πλεονέκτημα.
Από την πλευρά της η Τεχεράνη έχει καλύψει μια σημαντική ανάγκη της Ρωσίας προμηθεύοντάς το αργής πτήσης drone Shahed που δύσκολα αναχαιτίζεται. Σύμφωνα με αναφορές, έχουν παραδοθεί στη Ρωσία έως και 2.000 μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed-136, ενώ έχει πωληθεί και μικρότερος αριθμός UAVs. Για τη Ρωσία, η οποία έχει χρησιμοποιήσει χιλιάδες από τα όπλα ακριβείας που διαθέτει, όπως οι πύραυλοι Kalibr και Iskander, αποψιλώνοντας τα αποθέματά της, αυτά τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν συμβάλει καίρια στις επιχειρησιακές της δυνατότητες.
Η προμήθεια όπλων στη Ρωσία, μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις παραγωγής οπλικών συστημάτων στον κόσμο, μόνο ευκαταφρόνητο επίτευγμα δεν είναι. Και επιπλέον, είναι ένας εντελώς νέος ρόλος για το Ιράν. Η Τουρκία ήδη αναγνωρίζεται ως “παίκτης” στις εξαγωγές οπλικών συστημάτων, ενώ το drone TB-2 γίνεται “θρύλος” για τους Ουκρανούς που συνθέτουν τραγούδια για τα κατορθώματά του εναντίον των Ρώσων. Ο ρόλος που διαδραμάτισε το TB-2 στη βύθιση του “Moskva”, της ναυαρχίδας του ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, καθώς και οι επιθέσεις του που κατέστρεψαν εκατοντάδες τεθωρακισμένα οχήματα και συστήματα αεράμυνας είναι η καλύτερη διαφήμιση για το τουρκικό drone στις διεθνείς αγορές.
Οι πωλήσεις όπλων εξελίσσονται σε σημαντική πηγή εσόδων τόσο για το Ιράν όσο και για την Τουρκία. Το πιθανότερο είναι πως Μόσχα και Τεχεράνη θα συνεχίσουν να προμηθεύουν με όπλα τα αντίπαλα στρατόπεδα στον πόλεμο της Ουκρανίας. Συνολικά, οι εξαγωγές της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας θα “αγγίξουν” τα 4 δισ. δολάρια για το 2022, σημειώνοντας αλματώδη αύξηση της τάξης του 42% σε ετήσια βάση. Παράλληλα, με την αποστολή όπλων στην Ουκρανία, η Άγκυρα διατηρήσει -πολύ προσεκτικά- την ισορροπία στις σχέσεις της με τη Μόσχα σε άλλα θέματα, όπως η αγορά των πυραυλικών συστημάτων S-400 και ο διαμεσολαβητικός της ρόλος στη Συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας για τις εξαγωγές σιτηρών.
Παρά τις κυρώσεις σε βάρος του και την αναστολή της διεθνούς συμφωνίας για το πυρηνικό του πρόγραμμα (JCPOA), το Ιράν έχει καταφέρει να εξάγει όπλα στους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη και σε πολιτοφυλακές στο Ιράκ και στη Συρία και πλέον έχει προσθέσει τη Μόσχα στο πελατολόγιο. Ως αντάλλαγμα, φήμες κάνουν λόγο ότι το Ιράν μπορεί να αποκτήσει σύγχρονα μαχητικά SU-35 για να αναβαθμίσει τη γερασμένη πολεμική του αεροπορία. Μένει να δούμε αν το Ιράν θα συνεχίσει τις εξαγωγές οπλικών συστημάτων με μεγαλύτερα drone-καμικάζι ή και βαλλιστικούς πυραύλους ακριβείας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε πολλές δευτερογενείς και τριτογενείς επιπτώσεις στην παγκόσμια ασφάλεια. Μία από αυτές ήταν η ενίσχυση του ρόλου της Τεχεράνης και της Άγκυρας ως προμηθευτές πολεμικού εξοπλισμού. Ιράν και Τουρκία εκμεταλλεύονται την ευκαιρία που τους δίνει ο πόλεμος στην Ουκρανία για να αυξήσουν τα έσοδα τους και να αποκτήσουν πολύτιμη εμπειρία στην εφαρμογή των εγχώριας ανάπτυξης οπλικών συστημάτων τους. Οι σχέσεις που χτίζουν η Τουρκία με την Ουκρανία και το Ιράν με τη Ρωσία είναι πιθανό να οδηγήσουν σε βαθύτερες συνεργασίες ανά ζεύγη στο μέλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πως Ρωσία και Ουκρανία επενδύουν σε εργοστάσια για την εγχώρια παραγωγή ιρανικών και τουρκικών όπλων.
Με βάση την επιτυχία των τουρκικών προϊόντων, όπως το μη επανδρωμένο αεροσκάφος TB-2, και των ιρανικών drone-καμικάζι όπως το Shahed, είναι πιθανό ότι τα εν λόγω οπλικά συστήματα -και τα κράτη που τα χρηματοδοτούν- θα σημειώσουν εξαγωγική επιτυχία και σε άλλες χώρες. Και τα έσοδα θα επανεπενδύονται στην περαιτέρω ανάπτυξη της αμυντικής τους βιομηχανίας.
Του Amir Husain