Γίνεται αλήθεια να αγαπάς έναν τόπο τόσο πολύ που κάθε σου εκδήλωση να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτόν; Για τον Στέφανο Μίλεση, ο Πειραιάς είναι σαν λέμε ο κόσμος όλος…
Της Πέπης Οικονομάκη
Σαν άλλος Άτλας σηκώνει την ιστορία του μεγάλου λιμανιού στους ώμους του, γράφει βιβλία, αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά, οργανώνει διαλέξεις, παρουσιάσεις, περιηγήσεις στους δρόμους της πόλης, δημιουργεί ραδιοφωνικές εκπομπές ιστορίας, συμμετέχει σε κάθε τηλεοπτικό ή κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ που αφορά στον Πειραιά, βοηθά για το καλό του τόπου, τις περισσότερες φορές χωρίς να έχει τη βοήθεια που χρειάζεται… Αλλά έτσι γίνεται με τους ανθρώπους που είναι ταγμένοι σ’ αυτό που αγαπούν και δεν δείχνουν διάθεση συμβιβασμού και μετριότητας…
Ο Στέφανος Μίλεσης είναι η αθόρυβη δύναμη της πόλης αφού αφιερώνει πρόθυμα χρόνο και ενέργεια, για να συμμετάσχει σε μία παραγωγή χωρίς να έχει οικονομικό ή άλλο όφελος. Ως συγγραφέας, αρθρογράφος, ιστορικός ερευνητής και ραδιοφωνικός παραγωγός, είναι από εκείνους τους ανθρώπους που όταν πρόκειται για την προβολή του τόπου που γεννήθηκε και μεγάλωσε, δεν κάνει δεύτερες σκέψεις και απαντά θετικά. Ακόμη κι όταν οι υπόλοιπες υποχρεώσεις του δεν του αφήνουν πολλά περιθώρια θα βρει τον τρόπο και τον χρόνο να δώσει το καλύτερο που μπορεί…
Από το 2009 στο ιστολόγιό του Πειραιόραμα ιστορίας και πολιτισμού (και αργότερα και στην ομότιτλη ιστοσελίδα του) καταγράφει την ιστορία του Πειραιά. Την περίοδο 2026 – 2021 διέθετε δική του εκπομπή στο δημοτικό ραδιόφωνο του Πειραιά “Κανάλι Ένα”, με τον τίτλο “Πειραϊκές Ιστορίες” μέσα από την οποία έκανε γνωστή την ιστορία της πόλης στους ακροατές του. Στο ραδιόφωνο της Πειραϊκής Εκκλησίας είναι επίσης γνωστός από την εκπομπή του “Τόποι και άνθρωποι”, η οποία εκπέμπεται ανελλιπώς από το 2016 έως και σήμερα! Συμμετέχει σε τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ και δε σταματά ποτέ να ερευνά, να αποδεικνύει και να γράφει τις ιστορίες που για χρόνια κάλυψε η λήθη, εσκεμμένα ή αναίτια, δίνοντας τη δική του λογοτεχνική ματιά για το λιμάνι, την ιστορία του, τις ταξικές διαφορές.
Είναι αναρίθμητες οι ιστορίες του Πειραιά που έγιναν γνωστές χάρη στις έρευνές του, δοσμένες τις περισσότερες φορές με στοιχεία αστικής ηθογραφίας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα μικρά χαμίνια οι Γαβριάδες του πειραϊκού λιμανιού, ο άγνωστος κόσμος των ανήλικων λούστρων, η μετανάστευση και η εκστρατεία του για την επαναλειτουργία του εξώστη αποχαιρετισμού “Goodbye” που υφίσταται μέχρι σήμερα και που κάλλιστα θα μπορούσε με ελάχιστα χρήματα να επαναλειτουργήσει ως μουσείο μετανάστευσης.
Μέσα από τις ιστορίες του Στέφανου Μίλεση οι αναγνώστες ήλθαν σε επαφή με το παρελθόν της πόλης τους, γνώρισαν τα λαϊκά υπνωτήρια, τα δημοτικά συσσίτια, τη ζωή των λεμβούχων, τους καρβουνιάρηδες, τους καλαφατζήδες, τους αραμπατζήδες και τις άλλες “φυλές” του πειραϊκού λιμανιού. Έμαθαν για τον πραγματικό τρόπο υποδοχής των προσφύγων του ’22 εκείνον τον “κολασμένο Σεπτέμβρη”, για τον τρόπο που πολλά ιδρύματα απέκτησαν θρησκευτικά κειμήλια και δημιούργησαν μουσεία και εκθετήρια μέσα από τους τελωνειακούς δασμούς που υποχρεώνονταν οι πρόσφυγες να καταβάλλουν ακόμα και για τα οικογενειακά κειμήλια που κουβάλησαν οι ίδιοι για να τα σώσουν από την καταστροφή.
Πληροφορήθηκαν για το ναυάγιο του ατμόπλοιου ΠΟΠΗ που έγινε παροιμιώδης έκφραση, για την ταβέρνα του κρητικού αντιστασιακού Μανώλη Παρλαμά, για τους βομβαρδισμούς και την κατοχή στο μεγάλο λιμάνι, για τις πολεμικές επιχειρήσεις των Ελλήνων το 1827 και τον θάνατο του Γεωργίου Καραϊσκάκη!… Δεν υπάρχει πτυχή ιστορικής ή κοινωνικής ζωής στον Πειραιά που δεν έχει βρεθεί στο φακό της έρευνας του Στέφανου Μίλεση.
Το ιστολόγιό του Πειραιόραμα, ενέπνευσε δεκάδες άλλους συγγραφείς να ασχοληθούν εκτενώς με θέματα που ανακάλυψαν σε αυτό, όπως ο “Ιταλός κατάσκοπος που οικοδόμησε εκκλησία στην Πλατεία Αλεξάνδρας”, “Ο έρωτας του αεροπόρου Μουτούση με την Μαργαρίτα Οριγώνη”, “Οι μάχες των Ινδών και Γκούργκας πολεμιστών στα υψώματα της Καστέλλας” και δεκάδες άλλες θεματικές ενότητες που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο μπλόγκ του.
«Κάθε σημείο του Πειραιά κρύβει όχι μια, αλλά πολλές ιστορίες σε διαφορετικά επίπεδα. Κρύβει ένα κομμάτι από την προσωπική μας ιστορία, ένα κομμάτι από την ιστορία της πόλης αλλά και ένα κομμάτι από την ιστορία της Ελλάδος. Τέτοιες πολυεπίπεδες ιστορίες συνθέτουν το παζλ της πόλης που καταγράφω. Όλοι έχουν μικρή ή μεγάλη σχέση με τον Πειραιά. Ο Πειραιάς έως τη δεκαετία του ‘60 που δεν υπήρχε αεροπλάνο υποδεχόταν τους πρίγκιπες και τους βασιλείς, ζωντανούς ή νεκρούς. Τα λείψανα τα παραλάμβαναν στον Πειραιά και γι’ αυτό υπήρχε βασιλική αποβάθρα. Ο Πειραιάς τότε ήταν ό,τι είναι σήμερα το «Ελευθέριος Βενιζέλος». Το κέντρο εισόδου και εξόδου ελληνικού και ξένου πληθυσμού. Ήταν και το λιμάνι που υποδέχτηκε τους πρόσφυγες, το λιμάνι απ’ όπου έφυγαν 10-15 εκατομμύρια Έλληνες για όλο τον κόσμο. Και εδώ ήρθαν όλοι οι Μικρασιάτες, εδώ έρχονταν οι ξένοι στόλοι. Γι’ αυτό βομβαρδίστηκε το λιμάνι από τους συμμάχους, γιατί το κατείχαν οι Γερμανοί και ήταν σημαντικό. Βομβαρδίστηκε την πρώτη μέρα του πολέμου από τους Ιταλούς. Όλοι τον βομβάρδισαν. Οι Γερμανοί πάνω από 250 φορές, με αποκορύφωμα την 6η Απριλίου 1941, που ανατινάχτηκε το «Κλαν Φράιζερ», ένα αγγλικό πλοίο με δυναμίτη, που ισοπέδωσε όλο το λιμάνι. Ισοπεδώθηκε απ’ όλους, ακόμη και οι Ρωμαίοι του Σύλλα τον Πειραιά ισοπέδωσαν, δεν πείραξαν την Αθήνα. Ήξεραν ότι ο Πειραιάς ήταν η δύναμη της Αθήνας. Ακόμη και ο Θεμιστοκλής, για να εδραιώσει τη δύναμη της Αθήνας, με τον Πειραιά ασχολήθηκε, με τις τριήρεις και τους ναυστάθμους», έχει πει χαρακτηριστικά σε παλαιότερη συνέντευξή του.
Ο Πειραιάς για εκείνον συνεχίζει να τον τροφοδοτεί με καινούργιες εικόνες και ιστορίες από το παρελθόν. Όλα τα βιβλία που έχει συγγράψει, ή στη συγγραφή των οποίων έχει μετάσχει υπερβαίνουν στο σύνολο τα 20 και έχουν ως επίκεντρο ενδιαφέροντος είτε τον Πειραιά, είτε το λιμάνι, τους ναυτικούς και τη θάλασσα.
Εάν μπορούσαμε να μετατρέψουμε το έργο του Στέφανου Μίλεση σε μερικούς μόνο στατιστικούς αριθμούς τότε θα καταλαβαίναμε το μέγεθος της προσφοράς του προς την γενέθλια πόλη του.
Έχει:
– Συγγράψει περισσότερα από 20 βιβλία,
– Αναρτήσει 1000 πειραϊκές και ναυτικές ιστορίες
– Διοργανώσει ως πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς 350 εκδηλώσεις (εκθέσεις ζωγραφικής, ομιλίες κ.ο.κ.) στον Πειραιά.
– 200 εκπομπές του φιλοξενούνται στο ραδιόφωνο της Πειραϊκής εκκλησίας
– ενώ 400 εκπομπές του είχαν στο παρελθόν φιλοξενηθεί στην Δημοτική Ραδιοφωνία “Κανάλι Ένα”
Όμως η πραγματική του δράση εστιάζεται στην επαφή με τον κόσμο στις γειτονιές της πόλης, στα σωματεία και στις ενώσεις όπου κόσμος συγκεντρώνεται. Ο Στέφανος Μίλεσης συστηματικά καλείται από δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, λύκεια, τεχνικές και επαγγελματικές σχολές να μιλήσει στα παιδιά για την ιστορία της πόλης. Πραγματοποιεί διαλέξεις σε προσκοπικές εστίες (παλαιός πρόσκοπος άλλωστε και ο ίδιος), σε πνευματικά κέντρα εκκλησιών, στους κύκλους του προγράμματος της “Ενορίας Εν Δράσει” της εκκλησίας της Ευαγγελιστρίας Πειραιώς κ.ο.κ.
Σήμερα ύστερα από τόσα χρόνια πνευματικής παραγωγής, συνεχίζει να δηλώνει «ερωτευμένος» με την ιστορία και αφιερωμένος στον πολιτισμό, στο πλαίσιο τόσο της προσωπικής του δράσης όσο και ως πρόεδρος στη Φιλολογική Στέγη Πειραιώς όπου έχει επανεκλεγεί τέσσερις φορές.
Απέχει από κάθε πολιτική δραστηριότητα διότι κρίνει πως η κομματική πειθαρχία που εφαρμόζουν όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα και οι συνδυασμοί προς τα μέλη τους, τα καθιστά δέσμια, ακόμα κι όταν οι κομματικές αποφάσεις είναι αντίθετες προς το όφελος της πόλης και των κατοίκων της. Για αυτό και παρά τη μεγάλη αγάπη του για την πόλη, δεν επιχείρησε ποτέ μέχρι στιγμής να ασχοληθεί με την αυτοδιοίκηση…
Η πολιτική που ελάχιστα διαφέρει από “στρατιωτική θητεία” με τον τρόπο που ασκείται, περιορίζει τα όσα έχει πραγματικά να πει και να κάνει για την πόλη… Έτσι εξηγείται γιατί η πορεία του είναι μοναχική στον Πειραιά, αφού δεν λαμβάνει υποστήριξη από κανέναν δημοτικό ή κομματικό συνδυασμό. “Ίσως να το αποφασίσω όταν θα υπάρξει κατάλληλος υποψήφιος στον Πειραιά, ίσως όμως και μην υπάρξει ποτέ τέτοιος…” μου δήλωσε ο ίδιος σε σχετική ερώτηση που του απεύθυνα.
Οι Πειραιώτες όμως, ο απλός κόσμος, τον γνωρίζει, εκτιμά το έργο του και του δείχνει την αγάπη του με όποιον τρόπο μπορεί. Αναρίθμητες οι βραβεύσεις από σωματεία, ΙΕΚ, εκκλησίες, σχολεία και άλλα συλλογικά όργανα. Βραβεύσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις “επίσημες” (δημοτικές ή δημόσιες) δομές μελέτης ιστορίας, που συστηματικά τον αγνοούν, καθώς είναι σίγουρο πως η μοναχική του πορεία στον Πειραιά έχει δημιουργήσει και αντιπάθειες.
Ο Στέφανος Μίλεσης μετά βεβαιότητας μπορώ να πω πως αναγνωρίζεται από τους περισσότερους εκτός Πειραιά ως ο πρεσβευτής της ιστορίας της πόλης, ενώ παραμένει προκλητικά θα έλεγα, ο “γνωστός άγνωστος” των “επίσημων” φορέων της ίδιας της πόλης που προβάλει. Δεν είναι διόλου τυχαίο συνεπώς που οι Πειραιώτες που τον διαβάζουν συστηματικά τον αποκαλούν μια “ανεκμετάλλευτη δύναμη στην υπηρεσία της πόλης”…