Σε ψηφιακή μορφή και μέσα σε ένα κουτάκι που έφερε την ελληνική σημαία, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας κατέθεσε στην Ολομέλεια τον προϋπολογισμό του κράτους για το 2021.
Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας παραλαμβάνοντας τον προϋπολογισμό, ανακοίνωσε πως η συζήτησή του στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων θα διεξαχθεί σε τέσσερις συνεχείς συνεδριάσεις που θα διεξαχθούν πρωί και απόγευμα την Τρίτη 24 και την Τετάρτη 25 Νοεμβρίου, ενώ την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου του 2020 θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη ανάγνωσή του.
Η συζήτηση στην Ολομέλεια ανέφερε ο πρόεδρος της Βουλής θα ξεκινήσει την Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2020, σύμφωνα με το άρθρο 123 παρ. 1 του ΚτΒ και θα ολοκληρωθεί τα μεσάνυχτα της Τρίτης 15 Δεκεμβρίου του 2020 με την ψήφιση του.
Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας παραλαμβάνοντας το κουτάκι με τον ψηφιακό προϋπολογισμό που έφερε την ελληνική σημαία σχολίασε χαρακτηριστικά: «αυτός, είναι ο προϋπολογισμός, τεχνολογικά παρουσιασμένος, είναι και σημαιοφόρος προϋπολογισμός, ίσως λόγω και της επετείου των 200 ετών από το 1821 σε σχέση με το 2021».
Ύφεση 10,5% εφέτος και ανάπτυξη 4,8% το 2021 προβλέπει ο νέος προϋπολογισμός που κατατέθηκε στη Βουλή
Τα πλήγματα που δέχθηκε η οικονομία από την πανδημία και τα lockdown καταγράφονται στον νέο προϋπολογισμό που κατατέθηκε στη Βουλή από τον υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, θα υπάρξει εφέτος ύφεση της τάξης του 10,5%, ενώ το 2021 η ανάπτυξη θα ανέλθει σε 4,8%. Το πρωτογενές έλλειμμα εκτιμάται εφέτος σε 7,2% του ΑΕΠ 11,760 δισ. ευρώ), για να μειωθεί σε 3,9% του ΑΕΠ (6,67 δισ. ευρώ) το επόμενο έτος. Ενώ, το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται να βρεθεί εφέτος στο 208,9% του ΑΕΠ, για να υποχωρήσει στο 199,6% του ΑΕΠ το 2021.
Παράλληλα, στον προϋπολογισμό προβλέπεται αύξηση της ανεργίας στο 18,9% εφέτος από 17,3% το 2019, ενώ θα μειωθεί στο 17,9% του εργατικού δυναμικού το 2021.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων, τα μέτρα θα «εκτοξευθούν» στα 31,4 δισ. ευρώ (23,9 δισ. εφέτος και 7,5 δισ. ευρώ το 2021). Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, η θετική επίδραση του συνόλου των μέτρων στο πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται το 2020 σε 7 ποσοστιαίες μονάδες, εκ των οποίων οι 3,3 μονάδες αφορούν το τελευταίο τρίμηνο του έτους που επιβαρύνεται από το νέο lockdown.
Οι εισαγωγές θα μειωθούν 17,4% εφέτος για να ανακάμψουν δυναμικά σε αύξηση 16,4% το επόμενο έτος, ενώ ανάλογη είναι η εικόνα και στις εξαγωγές, που από μείωση 30,3% εφέτος προβλέπεται αύξηση 22,5% το 2021. Οι ιδιωτικές επενδύσεις προβλέπεται ότι θα σημειώσουν «εκρηκτική» άνοδο κατά 23,2% το 2021 από μεγάλη πτώση κατά 14,3% εφέτος, ενώ ο εναρμονισμένος πληθωρισμός θα περάσει σε θετικό έδαφος (+ 0,6%) το 2021, μετά από μείωση 1,1% σε μέσα επίπεδα το 2020.
Όπως αναφέρεται στον προϋπολογισμό, τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν στα 47,8 δισ. ευρώ το 2021, μετά από συρρίκνωση στα 44,2 δισ. ευρώ εφέτος, ενώ οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού θα διατηρηθούν πολύ υψηλά (στα 67,2 δισ. ευρώ), με οριακή μείωση σε σχέση με εφέτος, όταν διαμορφώθηκαν στα 69,3 δισ. ευρώ.
Όπως σημειώνεται από το υπουργείο Οικονομικών, στη διαφορά των εκτιμήσεων του τελικού κειμένου έναντι του προσχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού 2021 συντελεί (α) η λήψη νέων μέτρων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, (β) οι μακροοικονομικές επιπτώσεις από την ένταση του δεύτερου κύματος της πανδημίας και (γ) η προς τα κάτω αναθεώρηση του επιπέδου του ΑΕΠ προηγούμενων ετών από την ΕΛΣΤΑΤ.
Οι 62 κατηγορίες μέτρων συνολικής αξίας 31,437 δισ. ευρώ που περιλαμβάνονται στον προυπολογισμό και αναμένεται να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021
Σε 62 κατηγορίες μέτρων, συνολικής αξίας 31,437 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,891 δισ. ευρώ αφορούν στο 2020 και 7,546 δισ. ευρώ αναμένεται να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021, αφορούν οι παρεμβάσεις που έθεσε το κράτος σε άμεση εφαρμογή, με στόχο την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού και την οικονομική ενίσχυση των πληττόμενων κλάδων της οικονομίας.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, οι 62 κατηγορίες μέτρων, χωρίζονται σε:
*22 παρεμβάσεις που αφορούν στη μείωση των εσόδων της Γενικής Κυβέρνησης με κόστος 4,92 δισ. ευρώ το 2020 και 1,783 δισ. ευρώ το 2021. Σημειώνεται ότι το ύψος των παρεμβάσεων για το 2021 ανέρχεται σε 2,239 δισ. ευρώ, ωστόσο 223 εκατ. ευρώ αναμένεται να επιστραφούν από αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων του 2020, από τον Μάιο 2021 και έπειτα, στο πλαίσιο των 12 ή 24 δόσεων,
*34 παρεμβάσεις που αφορούν σε αύξηση δαπανών Γενικής Κυβέρνησης, με κόστος 10,73 δισ. ευρώ το 2020 και 5,539 δισ. ευρώ το 2021. Από αυτές, δαπάνες ύψους 1,749 δισ. ευρώ το 2020 και 880 εκατ. ευρώ το 2021 συγχρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ,
*4 παρεμβάσεις δημοσιονομικά ουδέτερες, που ωστόσο ήταν σημαντικές για τη λειτουργία της ιδιωτικής οικονομίας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και τη σχέση αυτής με το τραπεζικό σύστημα, και
*2 παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας, συγχρηματοδοτούμενες από το ΠΔΕ, που έχουν ταμειακή επιβάρυνση 2,548 δισ. ευρώ για το 2020, οι οποίες με τη μόχλευση των ποσών που διατίθενται από το τραπεζικό σύστημα αντιστοιχούν σε παροχή ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα της ελληνική οικονομίας ύψους 8,241 δισ. ευρώ.
Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις εστιάζουν στη στήριξη:
*των επιχειρήσεων που παρουσιάζουν μείωση εσόδων λόγω της πανδημίας,
*των εργαζομένων των πληττόμενων κλάδων, με ειδική μέριμνα για τους εποχικά εργαζόμενους και τους απασχολούμενους στους κλάδους του τουρισμού, του πολιτισμού, του αθλητισμού, της ψυχαγωγίας και του επισιτισμού,
*των ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων,
*των ανέργων,
*των αγροτών,
*των ιδιοκτητών ακινήτων,
*των δανειοληπτών,
*του Εθνικού Συστήματος Υγείας με την προμήθεια εξοπλισμού, υγειονομικού υλικού και την ενίσχυση του προσωπικού,
*των μεταφορών με ειδική πρόνοια για τις αεροπορικές μεταφορές, την ακτοπλοΐα, τις χερσαίες μεταφορές και την ενίσχυση των συγκοινωνιακών φορέων, και
*των κλάδων του τουρισμού, του πολιτισμού και του αθλητισμού.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι έχει προβλεφθεί πόσο 3 δισ. ευρώ ως ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών του κορoνοϊού το 2021, υπό τη μορφή πιστώσεων υπό κατανομή στις γενικές κρατικές δαπάνες.
Το ταμειακό κόστος για το 2020 των 62 παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένου του ειδικού αποθεματικού, ανέρχεται σε 18.198 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος, ήτοι ποσό 11,625 δισ. ευρώ επιφέρει άμεσο δημοσιονομικό κόστος, ποσό 1,567 δισ. ευρώ αφορά σε αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων και ποσό 5,006 δισ. ευρώ αφορά σε παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας. Το ύψος των παρεμβάσεων για το 2021 ανέρχεται στο ποσό των 7,546 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 6,936 δισ. ευρώ προκαλούν δημοσιονομική επίπτωση και 610 εκατ. ευρώ εκτιμάται ότι θα δαπανηθούν σε παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας που προκαλούν ταμειακή επίπτωση..
Ειδικά για το 2021 οι παρεμβάσεις που επηρεάζουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα αφορούν:
*στη μείωση κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, με κόστος 816 εκατ. ευρώ,
*στην αναστολή καταβολής Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα, με κόστος 767 εκατ. ευρώ,
*στην κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών από τον κρατικό προϋπολογισμό και την επιδότηση 200 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης μακροχρόνια ανέργου, για περίοδο 6 μηνών, στο πλαίσιο του προγράμματος για τη δημιουργία 100.000 νέων θέσεων εργασίας, με κόστος 322 εκατ. ευρώ για το 2021,
*στο πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ», που αφορά στην επιδότηση της πρώτης κατοικίας για δανειολήπτες που επλήγησαν από την πανδημία Covid-19, με κόστος 280 εκατ. ευρώ για το 2021,
*στην επέκταση της μείωσης του ΦΠΑ και αναστολές τελών σε διάφορες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών κλάδων που πλήττονται από την πανδημία έως τον Απρίλιο 2021, με συνολικό κόστος 113 εκατ. ευρώ για το 2021.
Παράλληλα, η καταβολή αποζημιώσεων ειδικού σκοπού σε απασχολούμενους ή επιχειρήσεις που βρίσκονται είτε σε προσωρινή αναστολή εργασιών είτε συμμετέχουν στο Πρόγραμμα «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» κατά τα τέλη του 2020, αναμένεται να λάβει χώρα τον Ιανουάριο 2021 και συνεπώς να επηρεάσει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του εν λόγω έτους. Επιπλέον, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021 επηρεάζεται από την κάλυψη της μισθοδοσίας του έκτακτου υγειονομικού προσωπικού που προσλήφθηκε εντός του 2020 και του προσωπικού που προσλαμβάνεται για την κάλυψη των αναγκών των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.
Το ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών του κορoνοϊού το 2021 ύψους 3 δις. ευρώ, έχει προβλεφθεί ώστε να καλύψει αναμενόμενες δαπάνες από την επέκταση του μέτρου της επιστρεπτέας προκαταβολής, την επέκταση μέτρων στήριξης της απασχόλησης και του εισοδήματος και επιπλέον δαπάνες υγείας τους πρώτους μήνες του 2021. Η κατανομή μεταξύ των μέτρων στήριξης θα εξαρτηθεί από αντικειμενικά γεγονότα, όπως οι οικονομικές συνέπειες του δεύτερου κύματος της πανδημίας σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας και τον αριθμό των δικαιούχων.
Λοιπές δημοσιονομικές παρεμβάσεις
Εκτός από τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις που αναφέρονται στην αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, η δημοσιονομική αποτύπωση των ετών 2020 και 2021 επηρεάζεται από μια σειρά άλλων παρεμβάσεων που αφορούν είτε αντιμετώπιση έκτακτων υποχρεώσεων του κράτους και ζημίες από φυσικές καταστροφές είτε νέες αναπτυξιακές παρεμβάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν:
*την καταβολή αναδρομικών ποσών σε συνταξιούχους δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ύψους περίπου 1,4 δισ. ευρώ το 2020,
*την αντιμετώπιση των ζημιών από φυσικές καταστροφές, με κόστος που αναμένεται να ξεπεράσει στα 230 εκατ. ευρώ το 2020,
*την εξαίρεση της δαπάνης των εμβολίων που εντάσσονται στο πρόγραμμα εθνικού εμβολιασμού, από το όριο της φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ, με δημοσιονομικό κόστος 100 εκατ. ευρώ για το 2020 και 170 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την αύξηση του ορίου της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ κατά 30 εκατ. ευρώ για τα έτη 2020 και 2021,
*την αυξημένη επιχορήγηση προς τον ΕΟΠΥΥ κατά 377 εκατ. ευρώ το 2020, επιπλέον της αύξησης του ορίου της φαρμακευτικής δαπάνης ανωτέρω κατά 130 εκατ. ευρώ,
*το πρόγραμμα εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών των ΟΤΑ ύψους περίπου 116 εκατ.,
*τη θέσπιση του κώδικα διευθέτησης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας σε δανειολήπτες, με δημοσιονομικό κόστος 100 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την υπεραπόσβεση δαπανών έρευνας και ανάπτυξης (R&D), με δημοσιονομικό κόστος 35 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την υπερέκπτωση για επενδύσεις σε πράσινη οικονομία, ενέργεια και ψηφιοποίηση (επιβαρύνει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2022),
*την κατάργηση του ΕΝΦΙΑ σε μικρά και απομακρυσμένα νησιά με δημοσιονομικό κόστος 1,5 εκατ. ευρώ για το 2020 και 1,5 εκατ. ευρώ για το 2021, και
*την έκτακτη ενίσχυση των ευάλωτων νοικοκυριών, με τη διπλή καταβολή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, ύψους περίπου 55 εκατ. ευρώ τον Δεκέμβριο 2020.
Παράλληλα, τόσο για το 2020 όσο και για το 2021 έχει δοθεί προτεραιότητα σε παρεμβάσεις
που αφορούν στην αντιμετώπιση θεμάτων Εθνικής ‘Αμυνας και Ασφάλειας, καθώς και μεταναστευτικών ροών. Ειδικότερα, οι πληρωμές για την Εθνική ‘Αμυνα (εξοπλιστικά προγράμματα) αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 2,5 δισ. ευρώ το 2021, αυξημένες κατά περίπου 2 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2020. Οι δαπάνες για τις μεταναστευτικές ροές το 2021 προβλέπεται να ανέλθουν σε 564 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 414 εκατ. ευρώ καλύπτονται από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Όπως επισημαίνεται από το υπουργείο Οικονομικών, λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το σύνολο των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας και την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων (υγειονομική, οικονομική, μεταναστευτική, φυσικών καταστροφών) προσεγγίζει τα 27 δισ. ευρώ το 2020 και αναμένεται να υπερβεί τα 10 δισ. ευρώ το 2021, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι πόροι που θα απορροφηθούν στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Στις 25 Νοεμβρίου θα ξεκινήσει και η δημόσια διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Σταθερότητας – Το τελικό Σχέδιο αναμένεται να υποβληθεί στα Ευρωπαϊκά Όργανα στο πρώτο τρίμηνο του 2021
Στις 25 Νοεμβρίου θα ξεκινήσει και η δημόσια διαβούλευση επί των στρατηγικών κατευθύνσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Σταθερότητας, ενώ το τελικό Σχέδιο αναμένεται να υποβληθεί στα Ευρωπαϊκά Όργανα κατά το α’ τρίμηνο του 2021 και να εγκριθεί στο αμέσως επόμενο τρίμηνο, κατά τη διάρκεια του οποίου αναμένεται να υπάρξει η πρώτη εκταμίευση (προκαταβολή) για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ είναι πιθανό να υπάρξει εντός του 2021 και μια ακόμα εκταμίευση, αφού αυτές είναι διπλές ανά έτος.
Όπως αναφέρει το κείμενο του προϋπολογισμού, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αφορά σε επενδύσεις, προγράμματα (όπως προγράμματα κατάρτισης ή ενεργειακής αναβάθμισης), καθώς και μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν από τον Φεβρουάριο 2020 και εντεύθεν, συνεπώς η απορρόφηση των σχετικών πόρων μπορεί και πρόκειται να ξεκινήσει πριν την επίσημη έγκρισή του. Η μακροοικονομική επίπτωση των παρεμβάσεων που θα γίνουν στο πλαίσιο αυτό εντός του 2021, λόγω των σημαντικών επενδυτικών δαπανών που περιλαμβάνει ο Μηχανισμός, θα επηρεάσουν θετικά το ΑΕΠ και τα δημόσια έσοδα τόσο του 2021 όσο και του 2022 και των επόμενων ετών.
Πέραν του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το 2021 σημαντική θα είναι και η συμβολή του React-EU, το οποίο αφορά σε ένα πρόγραμμα γέφυρα, περιλαμβάνοντας δράσεις και δαπάνες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Το πρόγραμμα αυτό επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας, τη διατήρηση και δημιουργία θέσεων εργασίας, την ενίσχυση των οικονομικά ευάλωτων πολιτών, την παροχή κεφαλαίου κίνησης και την ενίσχυση των επενδύσεων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Σημαντικοί πόροι στους τομείς αυτούς θα διοχετευτούν εντός του 2021 μέσω του React-EU.
Αθροιστικά οι πόροι που προβλέπονται το 2021 από όλα τα εργαλεία του μηχανισμού του Next Generation EU, περιλαμβανομένων και των δανείων αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,5 δισ. ευρώ με αντίστοιχο ποσοστό απορρόφησης, με την εξαίρεση μόνο κάποιων δαπανών που πραγματοποιήθηκαν το 2020 και θα πληρωθούν, εφόσον περιληφθούν στα σχετικά εργαλεία, το 2021.