Το Πάσχα είναι μία από τις σημαντικότερες εορτές της Ορθοδοξίας, η οποία «κρατάει» τα δικά της ήθη και έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας.
Από περιφορά του επιταφίου, λιτανείες, φαναράκια που φωτίζουν τον νυχτερινό ουρανό, μέχρι αυγομαχίες, σούβλες και σαϊτοπόλεμο, είναι μερικά από τα έθιμα του Πάσχα που αναβιώνουν κάθε χρόνο στη χώρα μας, κατά την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας.
Άνω Καστρίτσι: Θρησκευτική λιτανεία και πομπή γύρω από το χωριό
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στο Άνω Καστρίτσι Αχαΐας, αναβιώνει ένα έθιμο που έρχεται από τα βάθη των αιώνων. Η παράδοση θέλει τους κατοίκους του Άνω Καστριτσίου να τελούν θρησκευτικές δεήσεις στην προσπάθεια τους να προφυλάξουν το χωριό από κάποια καταστροφή. Άλλοι λένε από λοιμό ή διάφορες επιδημίες και άλλοι από κατολισθήσεις.
Οι κάτοικοι του Άνω Καστριτσίου, κατόπιν προτροπής των ιερωμένων πραγματοποιούσαν θρησκευτική λιτανεία και δέηση, περιφέροντας τις άγιες εικόνες σε κύκλο σε όλα τα υψώματα γύρω από το χωριό. Κάθε χρόνια τηρώντας την παράδοση τη Δευτέρα του Πάσχα το πρωί, θα αρχίσει η δέηση ή λέηση (στην τοπική διάλεκτο), από την κεντρική εκκλησία, θα προηγείται της πομπής η εικόνα της Ανάστασης και θα ακολουθούν σημαίες, εξαπτέρυγα και εικόνες που κρατούν οι κάτοικοι του χωριού ντυμένοι με παραδοσιακές στολές. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πομπής οι κάτοικοι του Άνω Καστριτσίου θα επικαλούνται το «Κύριε Ελέησον».
Τέμενη Αιγίου: Το κάψιμο του Ιούδα στην πλατεία του χωριού
Την Κυριακή του Πάσχα ή της Αγάπης, στην Τέμενη Αιγίου στην πλατεία του χωριού τελείται το έθιμο της καύσης του Ιούδα. Το έθιμο αναβιώνει από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Τεμένης Αιγίου. Το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα στην πλατεία, μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, πραγματοποιείται θεατρικό δρώμενο που αναπαριστά τη δίκη του Ιούδα, του οποίου στο τέλος ρίχνουν το ομοίωμα στη φωτιά.
Βασιλικό: Εφιπποι στον Αϊ Γιώργη
Κάθε χρόνο στο Βασιλικό Φαρρών στην Αχαΐα, αναβιώνει τη Δευτέρα του Πάσχα το έθιμο της λιτάνευσης της εικόνας του Αγίου Γεωργίου (προστάτη της περιοχής) με τη συνοδεία αλόγων.
Εκατοντάδες πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου για να παρακολουθήσουν τη πανηγυρική Θεία Λειτουργία, καθώς και την έφιππη λιτάνευση της εικόνας του Αγίου-προστάτη της περιοχής.
Μετά τη Θεία Λειτουργία ακολουθεί στους δρόμους του Βασιλικού η λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, όπου της πομπής προηγούνται οι νεαροί έφιπποι, οι οποίοι κρατούν την ελληνική σημαία και το λάβαρο της εκκλησίας, στη συνέχεια ακολουθούν ιερείς με την εικόνα και οι πιστοί.
Το συγκεκριμένο έθιμο αναβιώνει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή ανήμερα της εορτής του Αγίου Γεωργίου, τη Δευτέρα του Πάσχα. Οι νέοι του οικισμού προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό αυτό το ξεχωριστό έθιμο γι΄ αυτό το λόγο και η συμμετοχή τους είναι μεγάλη.
Από την προηγούμενη ημέρα οι γυναίκες του Βασιλικού ετοιμάζουν διάφορα γλυκίσματα, τα οποία και μοιράζουν στους πιστούς, έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Τυρός Κυνουρίας: Επιτάφιος με ψαροκάικα
Οι κάτοικοι του Τυρού δεν ξεχνούν τις παραδόσεις τους και αν βρεθείτε σε κάποια γιορτή ή πανηγύρι θα νιώσετε την Τσακώνικη ζεστασιά. Ιδανική εποχή για να επισκεφθείτε τον Τυρό είναι και η περίοδος του Πάσχα με πολλά έθιμα που αναβιώνουν οι νέοι του τόπου, σε συνεργασία με τους συλλογικούς φορείς και τους πολίτες της περιοχής.
Τη Μεγάλη Παρασκευή θα δείτε την περιφορά των δύο Επιταφίων στην παραλιακή οδό με την συνοδεία των ψαροκάϊκων, ενώ από στεριάς χιλιάδες κόσμου ακολουθούν με ευλάβεια τους δύο Επιτάφιους.
Το Μεγάλο Σάββατο από νωρίς το βράδυ τα μικρά παιδιά γεμίζουν τον κόλπο του Τυρού από άκρη σε άκρη με χιλιάδες κεριά, που φωτίζουν την θάλασσα και συμβολίζουν τις ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων που έχουν χαθεί. Τη στιγμή της Ανάστασης, στο γραφικό ψαροχώρι, οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες φωτίζουν τον αναστάσιμο ουρανό με εκατοντάδες πυροτεχνήματα.
Τουρλάδα Καλαβρύτων: Το έθιμο της «Κουλούρας»
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, γιορτάζεται το έθιμο της «Κουλούρας». Σε αυτό οι συμμετέχοντες λαμβάνουν μέρος σε αγώνα δρόμου, ο οποίος βέβαια γίνεται μέσα στην ανθισμένη φύση. Το έπαθλο του νικητή είναι μια «κουλούρα», ένα είδος ψωμιού με γλυκιά γεύση, που παρασκευάζεται τη Μεγάλη Πέμπτη μαζί με τα κόκκινα αυγά από ανύπαντρες κοπέλες του χωριού. Οι νικητές τεμαχίζουν τις κουλούρες και τις μοιράζουν στους παρευρισκόμενους.
Πάσχα στην Καλαμάτα: Ο Σαϊτοπόλεμος
Η ανάμνηση του Θείου Πάθους και η Ανάσταση του Ιησού Χριστού και το Πάσχα, επιτελούνται στην Καλαμάτα με λαμπρότητα και με σεβασμό στις παραδόσεις και τα έθιμα του λαού μας.
Ένα από αυτά, που συντελεί στον εορτασμό με ιδιαίτερο, εντυπωσιακό τρόπο και διεξάγεται με την υποστήριξη του δήμου Καλαμάτας, είναι η ρίψη σαϊτών και ο σαϊτοπόλεμος, με φλόγα και βροντή.
Σαΐτες, λοιπόν, θα ρίξουν οι σαϊτολόγοι καταρχήν τη Μεγάλη Παρασκευή, την ώρα που οι πιστοί θα περιφέρουν τον Επιτάφιο σε όλες τις γειτονιές της Καλαμάτας προς ευλογία της πόλης. Σαΐτες θα πέσουν στη Ράχη και τον Αβραμόγιαννη, αλλά και στη Φυτειά στις 9.30 περίπου το βράδυ και σε άλλα σημεία.
Ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα, στις 8.00 το βράδυ και στο κέντρο της πόλης, στο βόρειο πάρκινγκ του Νέδοντα και στην πλατεία Όθωνος, τα μπουλούκια των σαϊτολόγων θα τελέσουν το έθιμο του σαϊτοπολέμου.
Πάσχα στην Ήπειρο: Ο «Νεκρός» Ζαφείρης
Την Κυριακή του Πάσχα στην Ήπειρο αλλά και σε κάποια μέρη της Μακεδονίας αναβιώνει το έθιμο του Ζαφείρη. Το όνομα δεν είναι σταθερό και μπορεί και να συναντηθεί ως Μαγιόπουλο ή ακόμα και Φουσκοδέντρι.
Το έθιμο αυτό είναι ουσιαστικά ένα παιδικό παιχνίδι και την αναβίωση του. Το παιδί που έχει το ρόλο του Ζαφείρη παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια και φύλλα. Τον στολίζουν και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί για λαμπάδες. Στο τέλος του μοιρολογιού, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και τα κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας. Αλίμονο στον άτυχο που θα πιάσει ο αναστημένος Ζαφείρης, γιατί θα είναι ο «νεκρός» της επόμενης χρονιάς ή του επόμενου γύρου.
Πάσχα στη Βόνιτσα: Οι «αγρυπρινστές»
Στην Βόνιτσα αναβιώνει κάθε χρόνο των έθιμο των «Αγραπνιών». Ειδικότερα, καθ΄ όλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οι «αγρυπνιστές» συγκεντρώνονται κάθε βράδυ πίσω από το ιερό του ναού των Αγίων Αποστόλων και βάζουν φωτιά σε σωρό από ξύλα, τραγουδώντας άσματα που έχουν να κάνουν με το θείο δράμα, αλλά και τα κοινωνικά δρώμενα.
Ευηνοχώρι: «Στα εικονίσματα του Αη Θανάση»
Στο Ευηνοχώρι, ο λαογραφικός σύλλογος αναβιώνει τα κάλαντα του Λαζάρου. Συγκεκριμένα τα παιδιά του χωριού, φτιάχνουν το «λάζαρο» με λουλούδια, κουδούνες και μαντήλες και στη συνέχεια λένε τα κάλαντα.
Επίσης, ανήμερα το Πάσχα, πάλι με πρωτοβουλία του λαογραφικού συλλόγου, τηρείται το έθιμο «Στα εικονίσματα του Αη Θανάση». Ειδικότερα μετά τη λειτουργία της Αγάπης στον Άγιο Αθανάσιο, ακολουθεί λιτανεία με όλες τις εικόνες του Αγίου.
Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στα τέλη της δεκαετίας του 1880 , όταν επιδημία τύφου είχε πλήξει τη περιοχή. Τότε οι κάτοικοι του Ευηνοχωρίου έκαναν λιτανεία με όλα τα εικονίσματα του Αγίου Αθανασίου, προσευχόμενοι να σταματήσει η επιδημία.