Οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν συγκεντρώσει κέρδη πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ανήκουστα επίπεδα. Τα νοικοκυριά σε όλο τον κόσμο ταλαιπωρούνται από την άνοδο των τιμών της ενέργειας, ενώ οι κυβερνήσεις παλεύουν με τις υπερμεγέθεις δαπάνες και την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης .
Την περασμένη εβδομάδα, η βρετανική κυβέρνηση προσπάθησε να κλείσει το χάσμα σε αυτές τις ανισότητες ανακοινώνοντας πρόσθετους φόρους για να αποσπάσει τα απροσδόκητα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών και να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να καλύψει το εκπληκτικό κόστος των ενεργειακών λογαριασμών — παρόμοιο με αυτό που έκαναν οι κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη και ο Πρόεδρος Μπάιντεν μπήκε στη διαδικασία για ανάλογη πρόταση.
Η λογική φαίνεται ξεκάθαρη. Οι προμηθευτές ενέργειας επωφελούνται από έναν απροσδόκητο μπόνους λόγω της ξαφνικής απομάκρυνσης της Ευρώπης από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Ρωσίας μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, σε αντίθεση με οποιαδήποτε έξυπνη στρατηγική από τις ίδιες τις εταιρείες.
Η Shell , που εδρεύει στο Λονδίνο, ανέφερε πρόσφατα ότι είχε κερδίσει 20 δισεκατομμύρια δολάρια σε μόλις έξι μήνες, το μεγαλύτερο ρεκόρ της, ενώ η BP κέρδισε 16,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Η TotalEnergies, με έδρα το Παρίσι, ανέφερε κέρδη σχεδόν 29 δισεκατομμυρίων δολαρίων την ίδια περίοδο. Οι αμερικανικές ενεργειακές εταιρείες αποκομίζουν επίσης πολλά κέρδη. Το καθαρό εισόδημα για τους παγκόσμιους προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα φτάσει τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια , εκτιμά η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας, διπλάσιο από το σύνολο του περασμένου έτους.
Τέτοια εκπληκτικά στοιχεία ώθησαν τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες , να «προτρέψει όλες τις κυβερνήσεις να φορολογήσουν αυτά τα υπερβολικά κέρδη και να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια για να στηρίξουν τους πιο ευάλωτους ανθρώπους σε αυτές τις δύσκολες στιγμές».
Ωστόσο, υπάρχει έντονη συζήτηση για το εάν η επιβολή επιπλέον φόρου στα απροσδόκητα κέρδη για την επιδότηση των χρηστών ενέργειας θα επιδεινώσει τελικά το πρόβλημα αντί να το λύσει: Τα χαμηλότερα κέρδη θα μπορούσαν να αποθαρρύνουν τους προμηθευτές από το να παράγουν περισσότερη ενέργεια, ενώ οι χαμηλότερες τιμές θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν περισσότερη ενέργεια.
Τέτοιες προειδοποιήσεις, ωστόσο, ελάχιστα έχουν αποτρέψει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από το να επιδιώξουν να καλύψουν τις σπηλαιώδεις τρύπες του προϋπολογισμού με μερικές από τις σωρούς μετρητών μεγέθους Smaug που έχουν συσσωρεύσει οι ενεργειακές εταιρείες.
Την Πέμπτη, ο Τζέρεμι Χαντ, καγκελάριος του Οικονομικού της Βρετανίας, ανακοίνωσε ότι θα συγκεντρώσει 16,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον επόμενο χρόνο αυξάνοντας τον απροσδόκητο φόρο στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου στο 35% από 25% και εισάγοντας προσωρινή εισφορά 45% στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας. Πολλοί από αυτούς τους παραγωγούς — συμπεριλαμβανομένων εκείνων που χρησιμοποιούν ηλιακή, αιολική και πυρηνική ενέργεια — έχουν τεράστια κέρδη παρόλο που το κόστος τους δεν έχει αυξηθεί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα έναν προσωρινό φόρο — με ευφημισμό χαρακτηρισμένο ως «εισφορά αλληλεγγύης» — σε ορισμένους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων. Μια επιπλέον εισφορά 33% θα ισχύει για τα «πλεονάζοντα» κέρδη και αναμένεται να συγκεντρώσει 145 δισεκατομμύρια δολάρια. Υπάρχει επίσης ανώτατο όριο στα κέρδη της ηλεκτρικής ενέργειας.
Την περασμένη εβδομάδα το τσεχικό κοινοβούλιο ενέκρινε ένα μέτρο για την επιβολή φόρου 60 τοις εκατό στα απροσδόκητα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών και των τραπεζών. Η Γερμανία εξετάζει το ενδεχόμενο να φορολογήσει κατά 90% τα κέρδη που παρήγαγαν οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από το κόστος παραγωγής.
Και υπάρχει η ισορροπία που πρέπει να επιτύχουν οι κυβερνήσεις μεταξύ του να βοηθήσουν τα νοικοκυριά να αντέξουν οικονομικά το βάναυσα υψηλό κόστος θέρμανσης και καυσίμων αυτόν τον χειμώνα και να τα ενθαρρύνουν να καταναλώνουν πολύ λιγότερο από αυτό.
Η Shell , για παράδειγμα, δεν έχει πληρώσει φόρους στην παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου στη Βρετανία από το 2017 λόγω εξαιρέσεων που σχετίζονται με χρήματα που δαπανώνται για νέες επενδύσεις και τον παροπλισμό παλαιών κοιτασμάτων.
Σε μια έρευνα περισσότερων από 30 Ευρωπαίων οικονομολόγων που διεξήχθη τον Ιούνιο από το University of Chicago Booth School of Business, οι μισοί συμφώνησαν ότι ένας απροσδόκητος φόρος στα υπερβολικά κέρδη πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τα νοικοκυριά να αντέξουν το υψηλό κόστος ενέργειας. Το δεκαεπτά τοις εκατό ήταν αντίθετοι, ενώ το ένα τρίτο ήταν αναποφάσιστοι.
Με τέτοιες «αυστηρά υψηλές» τιμές που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές, είπε ο κ. Van Reenen, αυτή μπορεί να είναι μία από εκείνες τις τυχαίες στιγμές που η οικονομική υπόθεση και η πολιτική υπόθεση για απροσδόκητους φόρους επικαλύπτονται.
Στην Ελλάδα ο Υπουργός Ενέργειας κ.Σκρέκας με τροπολογία που από πολλούς χαρακτηρίστηκε φαιδρή, προσπαθεί να πείσει ότι ακολουθεί μια ευρωπαική πολιτική έστω και αργά για φορολόγηση στους προμηθευτές ενέργειας.
Οι παγίδες που έβαλε το ΥΠΕΝ στη ΡΑΕ είναι πολλές με σκοπό να διασφαλίσει ότι η μελέτη υπολογισμού των εσόδων θα είναι μικρής έκτασης διότι δεν πρέπει να …ανησυχήσουν οι προμηθευτές ενέργειας.
Το άρθρο 1 της τροπολογίας ορίζει τους συντελεστές για τον υπολογισμό των υπερβαλλόντων εσόδων . Αναγνωρίζεται από τη νομοθετική παρέμβαση του ΥΠΕΝ το εύλογο μέγιστο περιθώριο κέρδους του προμηθευτή, λαμβάνοντας τις απώλειες συστήματος, το λειτουργικό κόστος και τις επισφάλειες, όπως καθορίζεται σε κοινή απόφαση.
Να σημειωθεί ότι οι απώλειες του ηλεκτρικού συστήματος ανέρχονται στο 10% της κατανάλωσης ενέργειας , που πληρώνεται από τα νοικοκυριά μέσα από την έκδοση των τιμολογίων. . Το κόστος ανά μήνα ανέρχεται στα 40 ευρώ ανά MWh και υπολογίζεται στο τελικό λογαριασμό.
Είναι απορίας άξιον πως θα το υπολογίσει η ΡΑΕ όταν πληρώνεται από το νοικοκυριό.
Η εξίσωση προβλέπει και το λειτουργικό κόστος. Οι προμηθευτές ενέργειας δουλεύουν με ελάχιστο προσωπικό που δεν ξεπερνά τα 15 άτομα. Όλη η δουλειά γίνεται μέσα από αντίστοιχα PC ενώ το δίκτυο μεταφοράς είναι έτοιμο από τον ΔΕΔΔΗΕ.
Όμως ο προμηθευτής έχει ανάγκη από σημαντικά κεφάλαια διότι προπληρώνει την αγορά ενέργειας ενώ δεν ξέρει αν θα πληρωθεί από τους πελάτες τους.
Το ΥΠΕΝ για να κατεβάσει το πήχη των προσδοκιών υπολογίζει στην ανάκτηση των υπερ εσόδων και τις επισφάλειες δηλαδή τους ανεξόφλητους λογαριασμούς ρεύματος.
Ακόμη κρίσιμο μέγεθος είναι το εύλογο περιθώριο κέρδους το οποίο δεν προσδιορίζεται με αποτέλεσμα η ΡΑΕ να το διαμορφώσει κατά περίπτωση.
Τα τρικ της τροπολογίας για την απομείωση των προσδοκιών με την εκκίνηση της έρευνας εντοπίζεται και στην επιβολή της Εύλογης Μέγιστη Τιμή Λιανικής (Ε.Μ.Τ.Λ.), και το κόστος προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας.
Η φράση «Εύλογη» είναι περιττή διότι όλοι γνωρίζουν ποια είναι η τιμή χρέωσης της MWh που ανακοινώνεται κάθε 20 του μήνα και ισχύει για τον επόμενο μήνα. Οι αναφορές στην τροπολογία για μέση τιμή χρέωσης και «εύλογη» είναι στάχτη στα μάτια των καταναλωτών και η απόκρυψη των καθαρών κερδών των προμηθευτών ενέργειας.
Πάντως οι προμηθευτές θα δυσκολευτούν να αποκρύψουν τα καθαρά κέρδη παρά τις όποιες προσπάθειες του ΥΠΕΝ διότι οι οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών στο τέλος της ημέρας θα φέρουν την υπογραφή των ορκωτών λογιστών για την οικονομική χρήση του 2022.
Η τροπολογία στην ουσία βάζει τα δύο πόδια της ΡΑΕ σε έναν παπούτσι που είναι η προστασία των προμηθευτών ενέργειας ενώ το άλλο «πόδι» που είναι η προστασία των καταναλωτών ,αναζητείται. . Τα κέρδη των προμηθευτών είναι πολλαπλάσια των κερδών σε σχέση με αυτά των παραγωγών ενέργειας , τα οποία αν επιστραφούν στα νοικοκυριά θα έχουν μηδενικά τιμολόγια για τους επόμενους 4 και 5 μήνες.