Είναι ένα από τα πιο δύσκολα θέματα που καλούνται να λύσουν οι γονείς – επιχειρηματίες. Τα κλειδιά της επιτυχίας είναι ο τρόπος, με τον οποίο οι γονείς θα προετοιμάσουν την επόμενη γενιά, θα διαχειριστούν την κατάσταση και θα προετοιμαστούν οι ίδιοι γι’ αυτή την μεταβίβαση. Πολλές είναι οι οικογένειες που τσακώθηκαν. Πολλοί είναι οι συνεργάτες που επωφελήθηκαν. Και ακόμα περισσότεροι είναι οι εργαζόμενοι, που στο τέλος έψαχναν για μια νέα δουλειά.
Η οικογένεια
Σε μια κλασική Ελληνική οικογενειακή επιχείρηση υπάρχει ένας γονέας. Δεν θα πω μπαμπάς, καθώς δεν είναι πλέον πάντα ο μπαμπάς, αλλά και μαμά. Ο γονέας έχει το σημαντικότερο ρόλο, καθώς είναι αυτός που θα πάρει σημαντικές αποφάσεις, όχι μόνο για το πότε θα ξεκινήσει η μεταβίβαση, αλλά και το πότε θα αφήσει την επόμενη γενιά να αναλάβει μένοντας ο ίδιος πίσω.
Δεν πρέπει να αγνοήσουμε ή να θεωρήσουμε δεδομένο σε αυτό το σημείο Το «παρασκήνιο», δηλαδή τον άλλο γονέα ή ακόμα και την ευρύτερη οικογένεια, είναι κάτι που ούτε πρέπει να αγνοήσουμε ούτε πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένη τη συναίνεσή του. Αναπτύσσονται παρασκηνιακές δυναμικές και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πώς κι από πού εντέλει θα επηρεαστεί ο γονέας.
Σε ένα τέτοιο οικογενειακό – επιχειρηματικό περιβάλλον το/τα παιδί/παιδιά μεγαλώνουν, πηγαίνουν σχολείο, σπουδάζουν… Τις περισσότερες φορές η επαγγελματική καριέρα είναι ήδη εξασφαλισμένη, κάτι που σε κάποιους μπορεί να φαντάζει λαμπρή προοπτική και άλλους, ασφυκτική αδιέξοδος.
Προσδοκίες και ερωτήματα
Το σίγουρο είναι ότι πολλές είναι οι φορές, όπου ένα παιδί, του οποίου οι γονείς του έχουν μια οικογενειακή επιχείρηση, καλείται να εκπληρώσει τις προσδοκίες τους αναλαμβάνοντας την επιχείρηση αυτή, είτε γιατί ‘’πρέπει’’, είτε γιατί ‘’τι θα πει η κοινωνία;’’ είτε, απλά, γιατί είναι μια στρωμένη δουλειά!
Όμως θα ήταν καλό να εξεταστεί και η πρόθεση του παιδιού. Θέλει όντως να ασχοληθεί με την επιχείρηση ή θέλει να κάνει κάτι άλλο; Αν ισχύει το τελευταίο, θα μπορούσε ενδεχομένως να πωληθεί η εταιρεία και τα χρήματα που θα εκταμιευτούν, να χρησιμοποιηθούν ως κεφάλαιο για μια νέα δραστηριότητα ή να δοθούν στο παιδί, για να κάνει το δικό του ξεκίνημα.
Από την άλλη πλευρά καλό είναι να εξερευνηθεί η δυνατότητα του παιδιού. Είναι ικανό; Μπορεί να τα καταφέρει; Δυστυχώς κάποια παιδιά κληρονομούν την περιουσία, αλλά όχι το επιχειρηματικό ταλέντο των γονέων. Μήπως η γενικότερη διαγωγή και η νοοτροπία του παιδιού είναι τέτοια, που ενδεχομένως θα συμπεριφερθεί με τρόπο μη λειτουργικό υπέρ της εταιρείας; Αν αξιολογηθεί αντικειμενικά και εντέλει ισχύει κάτι τέτοιο, θα πρέπει οι γονείς να μεριμνήσουν για την ορθότερη εκπαίδευση και προετοιμασίας του παιδιού, ώστε να αναλάβει το νέο ρόλο με επιτυχία και αποτελεσματικότητα.
Προετοιμασία
Ας τελικά θεωρήσουμε ότι το παιδί, θα ενταχθεί στην οικογενειακή επιχείρηση, ανοίγονται μπροστά του τρία διαφορετικά μονοπάτια προετοιμασίας:
1ο μονοπάτι : Το παιδί να πάει να εργαστεί εκτός εταιρείας
Ο στόχος είναι να μάθει από τα λάθη του, χωρίς να επηρεαστεί η εταιρεία και χωρίς να εκτεθεί στους μελλοντικούς υπαλλήλους του. Πώς όμως θα σιγουρευτεί ο γονέας ότι το παιδί είναι έτοιμο να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση και ότι δε θα ‘’παραστρατήσει’’ επιλέγοντας την επιχείρηση στην οποία εργάζεται.
2ο μονοπάτι : Ξεκινώντας από τα χαμηλά
Στην περίπτωση αυτή το παιδί βρίσκεται στο προστατευμένο περιβάλλον της οικογενειακής επιχείρησης, με συναδέλφους και συνεργάτες να το προσέχουν και το εκπαιδεύουν. Μόνο που, εάν μείνει για πολύ καιρό σε αυτή τη θέση, ελλοχεύει ο κίνδυνος να υιοθετήσει τη νοοτροπία του υφισταμένου και να μη χτίσει τις απαραίτητες δεξιότητες, ώστε να μπορέσει μεταγενέστερα να αλλάξει ρόλο και να ηγηθεί της οικογενειακής επιχείρησης.
3ο μονοπάτι : Κατευθείαν στα βαθιά
Το παιδί κάνει είσοδο κατευθείαν στην ηγετική ομάδα της οικογενειακής επιχείρησης, και μαθαίνει στην πράξη το διοικείν και το τρόπο χειρισμού καταστάσεων, συναδέλφων και συνεργατών. Το περιβάλλον είναι μεν προστατευμένο, αλλά υποκρύπτει την πιθανότητα χειραγώγησης από άλλους. Εργαζόμενοι και συνάδελφοι είναι πιθανό να εκμεταλλευθούν τη θέση του παιδιού, ώστε μέσω αυτού να περάσουν προτάσεις προς το «αφεντικό», τις οποίες δεν κατάφεραν να περάσουν διά της ευθείας οδού. Η συνθήκη αυτή απαιτεί διαρκή προσοχή από την πλευρά του γονέα, για το πώς θα το εκπαιδεύσει να διαχειρίζεται παρόμοιες καταστάσεις.
Στα δύο τελευταία μονοπάτια καλείται ο γονέας να ισορροπήσει ανάμεσα στους ρόλους επιχειρηματία και γονιού, να διαχωρίσει δηλαδή τη σχέση του με τον «εργαζόμενο-παιδί» από τη μια και με το «παιδί» του από την άλλη, και να το εκπαιδεύσει κατάλληλα, ισορροπώντας ανάμεσα στις προσωπικές απαιτήσεις του και στην παροχή ευκαιριών.
Η μεγαλύτερη πρόκληση
Κάποτε λοιπόν, θα έρθει η μεγάλη στιγμή που το παιδί είναι έτοιμο. Όμως τι γίνεται με το γονέα; Προετοίμασε το παιδί, ναι, αλλά έκανε το ίδιο με τον εαυτό του; Είναι έτοιμος/η να αλλάξει άρδην τη ζωή του σταματώντας να είναι ο ηγέτης της επιχειρηματικής δραστηριότητας και παραχωρώντας την ευκαιρία στο παιδί να αναλάβει; Έχει κατάλληλα προετοιμάσει την επόμενη μέρα χτίζοντας ψυχική ανθεκτικότητα στην επικείμενη αλλαγή και διερευνώντας εναλλακτικές ασχολίες;
O χρονικός παράγοντας
Ο χρόνος είναι σημαντικός παράγοντας για τη σωστή μεταβίβαση, με την προϋπόθεση ότι και οι δύο πλευρές είναι έτοιμες. Αν η μεταβίβαση γίνει γρήγορα και το παιδί δεν είναι έτοιμο, θα δυσκολευτεί. Αν πάλι γίνει αργά, είναι ενδεχόμενο να αγανακτήσει κι αν πάρει πάρα πολύ χρόνο, ίσως τελικά απορρίψει την εργασιακή επιλογή στην οικογενειακή επιχείρηση.
Ο νέος ρόλος του γονέα
Σε πολλές επιτυχημένες επιχειρήσεις δεν διώχνουν τα παλιά και καλά στελέχη, καθώς η εμπειρία τους είναι ανεκτίμητη και το κόστος απώλειας αυτής της εμπειρίας, μεγάλο. Αυτά τα στελέχη απλά αλλάζουν ρόλο από εκτελεστικό σε συμβουλευτικό. Γίνονται μέντορες της νέας διοίκησης ενδυναμώνοντας την εταιρεία και τη νέα γενιά με τρόπο ουσιαστικό και μη παρεμβατικό.
Ένα μήνυμα προς κάθε γονέα – επιχειρηματία
Το project της μεταβίβασης της εξουσίας από γονέα σε παιδί ίσως είναι το πιο δύσκολο project που θα αναλάβουν όλοι οι επιχειρηματίες / γονείς. Η προσέγγιση του θέματος είναι πολυσυστημική, καθώς πολλοί παράγοντες αλληλοεπιδρούν: εργασία, συνάδελφοι, μέτοχοι, συνεργάτες, οικογένεια, τα άλλα παιδιά, σύζυγος κοκ. Πάνω απ’ όλα όμως δύο είναι οι στατικοί πυλώνες του οικοδομήματος: από τη μια η αντικειμενική αξιολόγηση και κατάλληλη προετοιμασία του παιδιού, και από την άλλη η προετοιμασία του εαυτού σας για τα νέα δεδομένα!