Η τουρκική οικονομιία έχει πληγεί σημαντικά εξαιτίας της πολιτικής του Τούρκου προέδρου. Από την άλλη η μεσαία τάξη έχει εξαθλιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Τώρα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σέρνει την Τουρκία σε έναν αχρείαστο πόλεμο, ενώ καθοδηγεί τα δικαστήρια εναντίον των αντιπάλων του. Πρόκειται για μια αδίστακτη προσπάθεια του Ερντογάν ούτως ώστε να κρατηθεί στην εξουσία το 2023.
Οι προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, που θα διεξαχθούν στις 23 Ιουνίου, είναι αναμφισβήτητα οι πιο σημαντικές – αν και σε καμία περίπτωση οι πιο δίκαιες – εκλογές στον κόσμο φέτος. Θα καθορίσουν αν αυτή η χώρα των 85 εκατ. πολιτών θα συνεχίσει να βαδίζει στο δρόμο προς μια αυταρχική, επεκτατική δύναμη ή αν θα επιλέξει μια πιο φιλελεύθερη, πλουραλιστική πορεία.
Για πρώτη φορά από τότε που το συντηρητικό, ισλαμιστικής κατεύθυνσης Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν ήρθε στην εξουσία το 2002, υπάρχει σοβαρή προοπτική πολιτικής αλλαγής. Ο πληθωρισμός ξεπερνά το 80% σε ετήσια βάση, η τουρκική λίρα έχει διολισθήσει κατακόρυφα έναντι του δολαρίου και η δημοτικότητα της κυβέρνησης έχει υποχωρήσει όσο αυξάνονται οι οικονομικές δυσκολίες.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο Ερντογάν – ο οποίος κυβερνά με όλο και πιο αυταρχικό τρόπο μετά την τροποποίηση του Συντάγματος για τη δημιουργία ενός πιο συμφεροντολογικού προεδρικού συστήματος – βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα σοβαρό πολιτικό πρόβλημα, καθώς το ΑΚΡ λαμβάνει μόλις και μετά βίας το 30% της υποστήριξης. Η αντίδρασή του φυσικά ήταν χαρακτηριστικά βίαιη τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές μέτωπο.
Παρά τις αντιθέσεις τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Ρωσία, ο Ερντογάν έχει αναφερθεί στις προετοιμασίες για την αποστολή αρμάτων μάχης στη Συρία, επιδιώκοντας να εκτοπίσει τις κουρδικές πολιτοφυλακές που έχουν συμμαχήσει με τη Δύση στη μάχη κατά των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, αλλά που η Άγκυρα θεωρεί ότι συνδέονται με τους παράνομους αντάρτες του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK).
Από τότε που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Ερντογάν έχει τοποθετήσει την Τουρκία ως τον απαραίτητο μεσολαβητή μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, βοηθώντας στη διαμεσολάβηση για συμφωνίες και φιλοξενώντας συνομιλίες μεταξύ των επικεφαλής ασφαλείας των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Έχει επίσης καταφέρει να στηρίξει την Ουκρανία – μεταξύ άλλων με πωλήσεις στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών – διατηρώντας παράλληλα εμπορικούς και ενεργειακούς δεσμούς με τη Ρωσία και χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την προσωπική του σχέση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν ή να προκαλέσει την οργή της Δύσης.
Στο εσωτερικό, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε ένα δικαστικό σύστημα που δεν φημίζεται για την ανεξαρτησία του για να προσπαθήσει να αποκλείσει τους πιο ισχυρούς πιθανούς διεκδικητές του.
Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου – δημοφιλές στέλεχος του κεντροαριστερού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), ο οποίος θα μπορούσε να είναι ένας ενωτικός υποψήφιος της αντιπολίτευσης για την προεδρία – καταδικάστηκε πρόσφατα σε φυλάκιση άνω των δύο ετών και του απαγορεύτηκε η άσκηση δημόσιων καθηκόντων για “προσβολή δημόσιων λειτουργών”. Προς το παρόν, η απόφαση έχει ανασταλεί εν αναμονή των εφέσεων, αλλά ο Ερντογάν μπορεί να προσπαθήσει να επισπεύσει τη δικαστική διαδικασία, ώστε να απαγορευτεί στον αντίπαλό του να θέσει υποψηφιότητα, σημειώνει το Politico.
Επίσης, περισσότεροι από 100 πολιτικοί του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) παραμένουν σε δίκη για φερόμενα αδικήματα τρομοκρατίας, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην απαγόρευσή του. Το HDP δεν αποτελεί μέρος της εξακομματικής συμμαχίας της αντιπολίτευσης, η οποία συγκροτεί μια κοινή εκλογική πλατφόρμα, που κυμαίνεται από τη σοσιαλδημοκρατική αριστερά έως τη φιλελεύθερη κεντροδεξιά. Ωστόσο, θα μπορούσε να αναδειχθεί σε ρυθμιστικό παράγοντα εάν – όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις – ούτε το ΑΚΡ ούτε η αντιπολίτευση κερδίσουν την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Ο Ερντογάν, πρώην δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ήταν ο ίδιος αποδέκτης παρόμοιων δικαστικών παρενοχλήσεων πριν από την επικράτηση του ΑΚΡ το 2002. Καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση επειδή διάβασε ένα υποτιθέμενο ισλαμιστικό ποίημα, του απαγορεύτηκε να θέσει υποψηφιότητα και τον ανάγκασαν να περιμένει μέχρι να γίνει πρωθυπουργός.
Μέσα σε 20 χρόνια, ο Ερντογάν από την πολιτική των “μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες” έχει φτάσει σε ανοιχτές ή υποβόσκουσες συγκρούσεις με τη Συρία, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και την Αρμενία. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες έχει αρχίσει μια προσέγγιση με αρκετούς από αυτούς τους αντιπάλους – εν μέρει επειδή η αποτυχία των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης που υποστηρίχθηκαν από την Τουρκία τον ανάγκασε να προσαρμόσει την εξωτερική του πολιτική, αλλά και επειδή χρειάζεται απεγνωσμένα αραβικά και δυτικά κεφάλαια για να στηρίξει την οικονομία, που έχει πληγεί σημαντικά από την απερίσκεπτη πολιτική του να διατηρεί χαμηλά επιτόκια.
Ενώ η κοινή γνώμη είναι έντονα εθνικιστική στην Τουρκία, μια χερσαία εισβολή στη Συρία που θα προκαλούσε την αντίδραση των ΗΠΑ ή της Ρωσίας και θα ανάγκαζε την Άγκυρα να υποχωρήσει, θα μπορούσε να του γυρίσει μπούμερανγκ. Όπως θα μπορούσε να του γυρίσει μπούμερανγκ και η ωμή χρήση του δικαστικού συστήματος για να παραγκωνίσει την αντιπολίτευση. Από την άλλη πλευρά, μια περιορισμένη διασυνοριακή επιχείρηση με λίγες τουρκικές απώλειες θα μπορούσε στην πραγματικότητα να γίνει αποδεκτή από τους ψηφοφόρους, με τον ίδιο τρόπο που τα τακτικά χτυπήματα του Ισραήλ στη Γάζα σε αντίποινα για τις επιθέσεις με ρουκέτες της παλαιστινιακής Χαμάς θεωρούνται αστυνομικές επιχειρήσεις και όχι πόλεμοι.
Η Δύση αναμφίβολα θα ανακουφιστεί αν δει τον Ερντογάν να χάνει την εξουσία του. Αλλά οι κυβερνήσεις αντισταθμίζουν τα στοιχήματά τους, διατηρώντας ανοιχτές τις γραμμές επικοινωνίας με τον Τούρκο πρόεδρο και προσφέροντας ελάχιστη δημόσια βοήθεια στην αντιπολίτευση, παρά το ότι προσεύχονται σιωπηλά για μια πιο μετριοπαθή, φιλοδυτική Τουρκία τον Ιούνιο.