Το νερό είναι η ψυχή του κόσμου μας. Σε δυο μέρες από σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα στις 22 Μαρτίου
Η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό (World Water Day) καθιερώθηκε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας το 1992.
Από την υγεία και τη διατροφή, έως την εκπαίδευση και τις υποδομές, το νερό είναι ζωτικής σημασίας για κάθε πτυχή της ανθρώπινης επιβίωσης και ευημερίας, καθώς και για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία κάθε έθνους.
Αλλά σταγόνα-σταγόνα, αυτή η πολύτιμη ψυχή δηλητηριάζεται από τη ρύπανση και αποστραγγίζεται από την υπερβολική χρήση, με τη ζήτηση νερού να αναμένεται να υπερβεί την προσφορά κατά 40% μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Εν τω μεταξύ, η κλιματική αλλαγή σπέρνει τον όλεθρο στον φυσικό κύκλο του νερού. Η ρύπανση από τα αέρια του θερμοκηπίου συνεχίζει να αυξάνεται σε επίπεδα ρεκόρ όλων των εποχών, θερμαίνοντας το κλίμα του κόσμου σε επικίνδυνα επίπεδα.
Αυτό επιδεινώνει τις καταστροφές που σχετίζονται με το νερό, τις επιδημίες ασθενειών, τη λειψυδρία και την ξηρασία, ενώ προκαλεί ζημιές στις υποδομές, την παραγωγή τροφίμων και τις αλυσίδες εφοδιασμού.
Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Νερού μας υπενθυμίζει το κόστος αυτών των αποτυχιών για τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό και αποχέτευση.
Από κάθε 100 ανθρώπους στη γη, οι 25 παίρνουν όλο το νερό τους από ανοιχτά ρέματα και λίμνες – ή πληρώνουν υψηλές τιμές για να αγοράσουν νερό αμφίβολης ασφάλειας.
Οι 22 ανακουφίζονται σε εξωτερικούς χώρους ή χρησιμοποιούν βρώμικα, επικίνδυνα ή σπασμένα αποχωρητήρια.
Και 44 βλέπουν τα λύματα τους να επιστρέφουν στη φύση χωρίς επεξεργασία, με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία και το περιβάλλον.
Εν ολίγοις, ο κόσμος μας είναι δραματικά — και επικίνδυνα — εκτός τροχιάς για την επίτευξη του στόχου μας για ασφαλή διαχείριση του νερού και της αποχέτευσης για όλους έως το 2030.
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Νερού μας υπενθυμίζει τους ατομικούς και συλλογικούς μας ρόλους για την προστασία και τη βιώσιμη χρήση και διαχείριση της ψυχής της ανθρωπότητας για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές.
Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές πρέπει να λάβουν πολύ πιο τολμηρά μέτρα για να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό, με την G20 να πρωτοστατεί.
Πρέπει να σπάσουμε τον εθισμό μας στα ορυκτά καύσιμα και να αγκαλιάσουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στηρίζοντας παράλληλα τις αναπτυσσόμενες χώρες σε κάθε βήμα.
Δεν έχουμε στιγμή να χάσουμε. Ας κάνουμε το 2024 έτος μετασχηματισμού και επενδύσεων για τη ζωή της ανθρωπότητας.
Ας αναλάβουμε δράση για την προστασία, τη βιώσιμη διαχείριση και τη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στο νερό για όλους.
Άλλωστε όλοι γνωρίζουμε την χρησιμότητα του νερού στον οργανισμό και τους κινδύνους που μπορεί να επιφυλάσσει η μη επαρκής πρόσληψη νερού, δηλαδή η αφυδάτωση.
Τα παραπάνω είχε δηλώσει ο Γκουτέρες τον Μάρτιο του 2023.
Βασικές λειτουργίες του νερού στον ανθρώπινο οργανισμό
Το νερό αποτελεί βασικό συστατικό του ανθρώπινου σώματος και καταλαμβάνει το 60% του σωματικού βάρους. Συμμετέχει σε πλήθος λειτουργιών όπως:
- Στη θερμορύθμιση
- Στη διατήρηση της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών
- Στη μεταφορά θρεπτικών συστατικών και οξυγόνου στα κύτταρα
- Στην ομαλή λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος
- Στην πέψη του φαγητού
- Στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας
- Στην ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης
- Στην απορρόφηση των κραδασμών από τις αρθρώσεις
- Στην προστασία οργάνων και ιστών
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ
Το Νερό, ο επονομαζόμενος και λευκός χρυσός, πηγή ζωής για τον άνθρωπο, βρίσκεται ανισομερώς κατανεμημένος στον πλανήτη.
- 2,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς ασφαλές νερό στο σπίτι.
- Ένα στα τέσσερα δημοτικά σχολεία δεν έχουν πόσιμο νερό με τους μαθητές να χρησιμοποιούν μη ασφαλείς πηγές ή να διψούν.
- Περισσότερα από 700 παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε μέρα από διάρροια που συνδέεται με το μη ασφαλές νερό και την κακή υγιεινή.
- Το 80% των ανθρώπων που χρησιμοποιούν μη ασφαλείς πηγές ύδατος ζουν σε αγροτικές περιοχές.
- Οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι υπεύθυνα για τη συλλογή νερού σε οκτώ στα δέκα νοικοκυριά, που δεν διαθέτουν νερό στο σπίτι τους.
- Πάνω από 800 γυναίκες πεθαίνουν κάθε μέρα από επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
- Για τα 68,5 εκατομμύρια άτομα που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, η πρόσβαση σε ασφαλείς υπηρεσίες ύδρευσης είναι ιδιαίτερα προβληματική.
- Περίπου 159 εκατομμύρια άνθρωποι συλλέγουν το πόσιμο νερό τους από τα επιφανειακά ύδατα, όπως λιμνούλες και ρυάκια.
- Περίπου 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι – σχεδόν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού – βιώνουν έντονα την έλλειψη νερού για τουλάχιστον ένα μήνα του έτους.
- 700 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να μεταναστεύσουν λόγω έντονης λειψυδρίας έως το 2030.
- Οι πιο πλούσιοι λαμβάνουν γενικά υψηλά επίπεδα υπηρεσιών ύδατος με (συχνά πολύ) χαμηλό κόστος, ενώ οι φτωχοί καταβάλλουν πολύ υψηλότερη τιμή για μια υπηρεσία παρόμοιας ή μικρότερης ποιότητας.
Η ετήσια έκθεση του ΟΗΕ και της ΟΥΝΕΣΚΟ
Εξαιτίας της δημογραφικής έκρηξης, της οικονομικής ανάπτυξης και των εξελίξεων στο μοντέλο κατανάλωσης η παγκόσμια ζήτηση για νερό αναμένεται να αυξηθεί κατά 20-30% σε σχέση με το τρέχον επίπεδο ως το 2050, αναφέρουν ο ΟΗΕ και η UNESCO στην ετήσια έκθεσή τους.
Η ανεπαρκής πρόσβαση σε πόσιμο νερό ποιότητας και η έλλειψη υπηρεσιών καθαρισμού των χρησιμοποιημένων υδάτων κοστίζουν ακριβά σε ανθρώπινες ζωές, με 780.000 θανάτους ετησίως εξαιτίας της δυσεντερίας και της χολέρας, πολύ περισσότερους από τα θύματα συγκρούσεων, σεισμών και επιδημιών.
Το 2015 περίπου 844 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε ασφαλείς υπηρεσίες πόσιμου νερού και, μόνο το 39% του παγκόσμιου πληθυσμού διέθετε ασφαλείς υπηρεσίες καθαρισμού. «Η πρόσβαση στο νερό είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα ζωτικής σημασίας για την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου. Ωστόσο δισεκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να το στερούνται», καταγγέλλει η Οντρέ Αζουλέ, γενική διευθύντρια της UNESCO.
Ο στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης που έχει καθορίσει το Πρόγραμμα του ΟΗΕ για την Ανάπτυξη (UNDP), και ο οποίος προβλέπει «έως το 2030 παγκόσμια και δίκαιη πρόσβαση στο πόσιμο νερό, σε προσιτό κόστος», δεν μπορεί να επιτευχθεί.
Ποιοι υποφέρουν περισσότερο από αυτή την κατάσταση; Οι καταστάσεις διαφέρουν πολύ από τη μία περιοχή του κόσμου στην άλλη, όμως οι συντάκτες της έρευνας επισημαίνουν ένα κοινό στοιχείο: «Οι πιο φτωχοί υφίστανται περισσότερες διακρίσεις», τονίζει ο Ρίτσαρντ Κόνορ, επικεφαλής των συντακτών της έκθεσης.
Η έκθεση διαχωρίζει την κατάσταση των φτωχών στο αστικό περιβάλλον από αυτών στην ύπαιθρο και από των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί με τη βία. «Στις λιγότερο προηγμένες χώρες το 62% των αστών ζουν σε παραγκουπόλεις και συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδρευσης ή καθαρισμού υδάτων», επισήμανε ο Κόνορ.
Οι κάτοικοι αυτοί αναγκάζονται να αγοράζουν νερό από πλανόδιους πωλητές και ενδέχεται να το πληρώνουν «δέκα φορές πιο ακριβά» από τους πλούσιους συμπολίτες τους που έχουν πόσιμο νερό στο σπίτι τους.
Ωστόσο «η πλειονότητα των ανθρώπων που έχει πρόσβαση σε μη βελτιωμένες πηγές πόσιμου νερού και όσοι δεν έχουν πρόσβαση σε στοιχειώδεις υπηρεσίες καθαρισμού ζουν στις αγροτικές περιοχές», διευκρινίζεται στην έκθεση. Οι υποδομές εκεί είναι ανεπαρκείς.
Οι γυναίκες έχουν μικρότερη πρόσβαση σε πόσιμο νερό σε σχέση με τους άνδρες. Στις αγροτικές περιοχές «το βάρος να πάνε να βρουν νερό πέφτει στις γυναίκες και στα κορίτσια με δυσανάλογο τρόπο, […] μια εργασία που δεν πληρώνεται και δεν αναγνωρίζεται», υπογραμμίζει η έκθεση.
Στα τέλη του 2017, 68,5 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν εκτοπισμένοι εξαιτίας συγκρούσεων ή διώξεων. Οι πληθυσμοί αυτοί «αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στην πρόσβαση σε στοιχειώδεις υπηρεσίες παροχής και καθαρισμού νερού», ενώ «οι μαζικοί εκτοπισμοί ασκούν πίεση στους πόρους και στις υπηρεσίες», επισημαίνεται.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων ο ΟΗΕ δεν έχει να προσφέρει θαυματουργές λύσεις, αλλά σκιαγραφεί κάποιες προτάσεις. «Οι πιο πλούσιοι που πληρώνουν πολύ λίγο [για το νερό] θα πρέπει να αρχίσουν να πληρώνουν περισσότερο ώστε η πρόσβαση να είναι καθολική», προτείνει ο Κόνορ.
Οι χώρες, αλλά και οι ιδιώτες, πρέπει να επενδύσουν μαζικά στις υποδομές. Οι ανάγκες εκτιμώνται στα 114 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, τρεις φορές το ποσό που δαπανάται τώρα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κόστος λειτουργίας και συντήρησης.