Το υπουργείο Πολιτισμού προχωρά στην υλοποίηση έργων προστασίας και ανάδειξης του Κάστρου της Μυτιλήνης, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 15 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου, καθώς και από τα ΕΣΠΑ 2014-2020 και 2021-2027.
Οι εργασίες αποκατάστασης θα συνεχιστούν με παρεμβάσεις στον Μεγάλο Περίβολο, στον Ακρόπυργο και στην οθωμανική πυριτιδαποθήκη, μετά την ολοκλήρωση των απαραίτητων μελετών.
Από την πλευρά της, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, αναφέρει: «Το Κάστρο της Μυτιλήνης είναι ένα από τα μεγαλύτερα σωζόμενα μεσαιωνικά κάστρα της Μεσογείου, έκτασης 60 στρεμμάτων. Αποτελεί έργο κυρίως των Γατελούζων, που κυριάρχησαν στο νησί την υστεροβυζαντινή περίοδο (1355-1462) και των Οθωμανών, που κατέλαβαν τη Λέσβο από το 1462 έως το 1912. Αποτελούσε τον πυρήνα άμυνας και άσκησης της διοίκησης της πόλης κατά τη μεσαιωνική περίοδο».
Τείχος Κάτω Κάστρου
Το Κάτω Κάστρο (κατώτερος περίβολος) αποτελεί την επέκταση του Μεσαίου Κάστρου προς τη θάλασσα. Το βόρειο και δυτικό τείχος του Κάτω Κάστρου ανήκει στην επιθαλάσσια οχύρωση και περιλαμβάνει τον χώρο των αποθηκών Σαπλιτζά. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ο χώρος χρησιμοποιούνταν ως φυλακές Πιρελλί, όπου κατά τον Α’ ρωσοτουρκικό πόλεμο (1768-1774) κρατήθηκαν οι προύχοντες της Μυτιλήνης, καθώς και ο εξόριστος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος Β’ και ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Γεράσιμος. Η βόρεια πλευρά της επιθαλάσσιας οχύρωσης Σαπλιτζά βλέπει προς τον αρχαίο λιμένα της Μυτιλήνης, ο οποίος περιλάμβανε τέσσερις πύργους, ένας εκ των οποίων κατεδαφίστηκε τον 20ο αιώνα. Τα τείχη της βόρειας πλευράς του χώρου χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατούμενης Λέσβου (1512-1517), μετά την καταστροφή τους από τον βομβαρδισμό των Τούρκων το 1462.
Η επιχωμάτωση της περιοχής του λιμένα και η κατασκευή νεώτερων κτιρίων από τον Δήμο Μυτιλήνης πραγματοποιήθηκαν τον 20ο αιώνα. Η νότια τοιχοποιία του χώρου ανήκει στην οχύρωση της περιόδου των Γατελούζων (1355-1462). Τα περιμετρικά τείχη του χώρου είχαν επάλξεις, οι οποίες καταστράφηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα (το 1922), για να κατασκευαστεί μεταλλική στέγη και να χρησιμοποιηθεί ο χώρος ως αποθήκη καυσίμων. Επιπλέον, μεγάλα τμήματα του Κάστρου κατεδαφίστηκαν για να χρησιμοποιηθεί το οικοδομικό υλικό τους στην κατασκευή του προσφυγικού συνοικισμού.
Στόχος του έργου είναι η αποκατάσταση των κατασκευών για να εξασφαλιστεί η δομική τους ακεραιότητα, με σχολαστική διατήρηση όλων των αυθεντικών υλικών. Οι επεμβάσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση της δομής του ανώτερου τμήματος, την εγκατάσταση συστήματος αποστράγγισης, τη συμπλήρωση των τόξων στις κανονιοθυρίδες, την κατασκευή νέων επάλξεων στο δυτικό τείχος και τη συμπλήρωση του λιθόστρωτου περιδρόμου.
Περίβολος Άνω Κάστρου
Το συγκρότημα του Μεγάλου Περιβόλου αντιμετωπίζει διάφορα δομικά προβλήματα, καθώς και ζητήματα λειτουργικότητας και ασφάλειας για τους επισκέπτες, ενώ η αρχαιολογική του αξία δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς. Λόγω της κακής συντήρησης και των δυσκολιών πρόσβασης σε όλους τους χώρους, το συγκρότημα δεν είναι επισκέψιμο. Ειδικότερα, ο Ακρόπυργος δεν είναι προσβάσιμος, καθώς δεν υπάρχει γέφυρα προς την είσοδό του και δεν είναι δυνατή η κατάβαση στο επίπεδο του ισογείου.
Οι προγραμματισμένες εργασίες περιλαμβάνουν παρεμβάσεις στις τοιχοποιίες, στους διαδρόμους επισκέψεων και στα ανοίγματα των Πύργων και του Περίβολου. Στην Πυριτιδαποθήκη, οι επεμβάσεις θα περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των τοιχοποιιών, των θόλων, των τόξων, της στέγης, των ανοίγματων, των δαπέδων και των κιγκλιδωμάτων. Ο στόχος είναι να αποκατασταθούν οι κατασκευές για να εξασφαλιστεί η δομική τους ακεραιότητα, με τη διατήρηση των αυθεντικών υλικών και την προσθήκη νέων κατασκευών, όπως κιγκλιδώματα, κλίμακες και διαδρομές, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών.
Ο Μεγάλος Περίβολος βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του Κάστρου και υπηρέτησε ως διοικητικό κέντρο τόσο για τους Γατελούζους όσο και για τους Οθωμανούς. Τοποθετημένος στο υψηλότερο και πιο ισχυρά οχυρωμένο σημείο του Κάστρου, είναι γνωστός και ως «Πύργος της Βασίλισσας» ή Donjon. Η προστασία του εξασφαλίζεται από πέντε οχυρούς πύργους, τον Ακρόπυργο και μια τάφρο. Ο Περίβολος κατασκευάστηκε κατά την εποχή των Γατελούζων, όπως υποδεικνύει μια μαρμάρινη πλάκα με τα εμβλήματά τους που είναι εντοιχισμένη. Ο μόνος πύργος που χρονολογείται στη βυζαντινή εποχή είναι ο ανατολικός Πύργος-Ακρόπυργος. Κατά την Οθωμανική περίοδο, έγιναν μόνο περιορισμένες επεμβάσεις για την αντιμετώπιση κάποιων δομικών προβλημάτων.
Η πρόσβαση στον Πύργο προστατεύεται από ένα σύστημα αμυντικών διατάξεων. Η είσοδος γίνεται μέσω μιας μικρής πύλης, προσβάσιμη μέσω κτιστής κλίμακας και ξύλινης γέφυρας. Υπήρχε επίσης μια κινητή γέφυρα που συνδεόταν με τη μεγάλη πλατεία έξω από τον Περίβολο, επιτρέποντας την πρόσβαση στην εσωτερική αυλή μέσω του κεντρικού δυτικού πύργου. Οι πύργοι στη δυτική πλευρά δημιουργούν μια εντυπωσιακή εικόνα προς το εσωτερικό του Κάστρου, το οποίο περιβαλλόταν από μια άνυδρη τάφρο. Στο βορειοδυτικό τμήμα της αυλής του Μεγάλου Περιβόλου βρίσκεται το κτήριο της Πυριτιδαποθήκης, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα οθωμανικής αρχιτεκτονικής μέσα στο Κάστρο.