Κίνδυνο μπλακ άουτ μέσα στις γιορτές του Πάσχα, επισημαίνει ο ΑΔΜΗΕ και μάλιστα σε περίοδο μειωμένης κατανάλωσης ρεύματος, λόγω καλών καιρικών συνθηκών και διασποράς του πληθυσμού σε όλη τη χώρα, διακοπές γαρ!
Το παράδοξο αυτό φαινόμενο αναλύεται ως εξής: με τις μονάδες ΑΠΕ (αιολικά-ηλιακά) να αυξάνονται συνεχώς, περίοδοι χαμηλών φορτίων σαν αυτή στην οποία βρισκόμαστε υποχρεώνουν ήδη από τώρα τον Διαχειριστή να λειτουργήσει το σύστημα με πολύ υψηλά ποσοστά «πράσινης» διείσδυσης – πάνω από 50%.
Έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις ως τώρα, να υπάρχει πλεόνασμα παραγωγής από ΑΠΕ, που μπαίνουν κατά προτεραιότητα στο Σύστημα, και από την άλλη, μειωμένη ζήτηση, με συνέπεια να περιορίζεται ο ηλεκτρικός χώρος για θερμικές μονάδες, ακόμη και για τις πολύτιμες εφεδρείες, που λειτουργούν ως back up.
Ο ρόλος των θερμικών μονάδων
Για να μπορέσει μία θερμική μονάδα να καλύψει οποιοδήποτε κενό παραγωγής θα πρέπει να είναι ήδη στο Σύστημα, λειτουργώντας σε επίπεδα φόρτισης μεγαλύτερα ενός ελάχιστου ορίου (το λεγόμενο, τεχνικό ελάχιστο), για να αποδώσει άμεσα εφεδρεία, αυξάνοντας την παραγωγή της. Αν είναι «σβηστή», θα χρειαστεί τουλάχιστον μία ώρα για να «ανάψει», οπότε το παιχνίδι έχει χαθεί.
Με δεδομένο το γεγονός ότι η ευστάθεια των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας απαιτεί τη συνεχή διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής και κατανάλωσης, με άλλα λόγια, η παραγωγή πρέπει να είναι ίση κάθε στιγμή με τη ζήτηση, συνυπολογιζόμενου και του διασυνοριακού εμπορίου, εάν η ενέργεια από ΑΠΕ εκλείψει λόγω απότομης μεταβολής του καιρού (εξού και η στοχαστικότητα τους) και δεν υπάρχει ικανός αριθμός μονάδων βάσης (φυσικού αερίου και λιγνιτικές) για εφεδρεία, τότε ο κίνδυνος να διαταραχθεί η ευστάθεια του Συστήματος γίνεται ορατός, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Με τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ παρατηρείται η εμφάνιση εντονότερων διακυμάνσεων στη συχνότητα και υψηλές τάσεις, φαινόμενα που δεν είναι μόνον ελληνικά, αλλά και διεθνή, από τη στιγμή που αποσύρονται οι συμβατικές μονάδες και αντικαθίστανται από ΑΠΕ.
Συνεπώς ο ΑΔΜΗΕ καλείται να διατηρήσει αλώβητο το σύστημα, με δεδομένα που ανατρέπουν κάθε προηγούμενο κανόνα διαχείρισης και παράλληλα χωρίς τα εργαλεία που πρόκειται να αναπτυχθούν σε μερικά χρόνια όπως η αποθήκευση, ως απάντηση στο γεγονός ότι οι ανανεώσιμες πηγές θα εξελίσσονται σε κυρίαρχο «καύσιμο» στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής καθʼ όλο το έτος.
Ανησυχία: τι θα γίνει το Πάσχα
Για τις γιορτές του Πάσχα, στέλεχος της ΡΑΕ μας δήλωσε ενήμερος για την κατάσταση από τον ΑΔΜΗΕ, όπως και για τα αντίμετρα που προτίθεται να επιστρατεύσει ο Διαχειριστής για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
«Μία από τις λύσεις που έχει στη διάθεσή του ο ΑΔΜΗΕ είναι οι περικοπές ΑΠΕ – με τη συνδρομή και του ΔΕΔΔΗΕ, ο οποίος αν χρειαστεί θα επιβάλει περιορισμούς στην παραγωγή πράσινων μονάδων στο δίκτυο διανομής. Το δεύτερο αντίδοτο που ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί είναι ο περιορισμός των εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, με το πάγωμα των αντίστοιχων δικαιωμάτων στις διασυνδέσεις» μας λέει το στέλεχος της ΡΑΕ..
«Καμπανάκι» απο τον αντιπρόεδρο του ΑΔΜΗΕ
Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του αντιπροέδρου του ΑΔΜΗΕ Ιωάννη Μάργαρη, στο 4ο Power & Gas Forum. «Η λειτουργία μας κινείται στα όρια», σημείωσε περιγράφοντας τις περιόδους που συνδυάζονται τα χαμηλά φορτία με τις υψηλές διεισδύσεις ΑΠΕ, προσθέτοντας καθώς το πρόβλημα θα οξύνεται όσο πλησιάζουμε στις γιορτές, «το Πάσχα θα είναι μεγάλη δοκιμασία».
Όπως πρόσθεσε, «μία παρενέργεια από αυτόν τον συνδυασμό είναι οι ιδιαίτερα υψηλές τάσεις που αναπτύσσονται – φαινόμενο όχι μόνο του ελληνικού συστήματος αλλά πολλών περιοχών του Ευρωπαϊκού συστήματος από την μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ και τη μαζική απόσυρση συμβατικών μονάδων. Αν συμβεί κάτι αυτές τις ώρες, πχ. απώλεια μιας γραμμής ή απώλεια μιας μονάδας, πραγματικά είναι πάρα πολύ υψηλό το ρίσκο να έχεις triple down effect στο σύστημα», τόνισε.
Σύμφωνα με τον κ. Μάργαρη, «μία επιπλέον επιπλοκή σε αυτή την κατάσταση αποτελεί το γεγονός ότι οι ΑΠΕ που συνδέονται στο δίκτυο διανομής του ΔΕΔΔΗΕ, οι οποίες ανέρχονται ήδη σε 6 Γιαγβάτ, διακινούνται στο δίκτυο και το Σύστημα χωρίς προς το παρόν δυνατότητα εφαρμογής περιορισμών και περικοπών και γενικότερα ελέγχου της παραγωγής. Για αυτό άλλωστε μέσα από τη συνεργασία των δύο Διαχειριστών, ο ΔΕΔΔΗΕ ξεκίνησε να σχεδιάζει τις απαιτούμενες υποδομές στο δικό του δίκτυο, για να είναι σε θέση σε περίπου μία 2ετία να ελέγχει την παραγωγή που συνδέεται στα δίκτυά του».
Οι αριθμοί για την απεικόνιση της κατάστασης είναι αμείλικτοι: Το 2022 η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε κατά μέσο σε 5.800 MW (ή 5,8 GW). Η εγκατεστημένη ισχύς μονάδων ΑΠΕ, εκτός των υδροηλεκτρικών, ξεπέρασε τα 10 GW (4,5 GW από αιολικά, 5,5 GW από φωτοβολταϊκά και περίπου 0,6 GW από άλλες τεχνολογίες ΑΠΕ). Η συνεισφορά των μονάδων ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα ανήλθε σε 40%, που φθάνει το 45% αν προστεθούν και τα νερά.
Στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ (χαμηλή και μέση τάση) είναι συνδεδεμένα περί τα 6 GW διεσπαρμένα μικρά φωτοβολταϊκά και λίγα αιολικά, τα οποία δεν έχει δυνατότητα να «βλέπει» ο Διαχειριστής, δεν υπάρχουν τα κατάλληλα συστήματα ακόμη, ούτε να ελέγχει ο ΑΔΜΗΕ. Συνιστούν τη μεγαλύτερη έγχυση ΑΠΕ και μπαίνουν ανεξέλεγκτα στο Σύστημα, χωρίς να μπορεί ο ΔΕΔΔΗΕ να τα «κόβει».
Με αυτά τα δεδομένα, ο ΑΔΜΗΕ, ως αρμόδιος Διαχειριστής του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας, φαίνεται ότι από πέρσι υποχρεώνεται σε ασκήσεις ισορροπίας προκειμένου να κρατήσει αλώβητη την ευστάθεια του Συστήματος. Η διείσδυση των ΑΠΕ στο Σύστημα είναι όλο και πιο συχνή τους τελευταίους μήνες και αναμένεται να παγιωθεί στα επόμενα χρόνια, όσο θα προστίθεται πράσινη ενέργεια.
Τα έργα του ΑΔΜΗΕ
Ο ΑΔΜΗΕ έχει εκπονήσει ένα ευρύ πρόγραμμα για τη λειτουργία του συστήματος σε υψηλές διεισδύσεις ΑΠΕ και το οποίο υλοποιείται παράλληλα με τις επενδύσεις για την αναβάθμιση και επέκταση του ΕΣΜΗΕ.
Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει έργα αντιστάθμισης που υλοποιούνται σε όλη την Ελλάδα, με στοιχεία τα οποία βελτιώνουν το προφίλ της τάσης, όπως και καινούρια Κέντρα Ελέγχου Ενέργειας ειδικά για τη λειτουργία των ΑΠΕ. Επίσης, διεξάγονται νέες μελέτες για το πώς θα πρέπει να γίνεται η διαχείριση του συστήματος σε αυτές τις νέες συνθήκες.
«Η αποθήκευση μπορεί συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, στον βαθμό όμως που αξιοποιηθεί μαζικά και έγκαιρα. Επίσης, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ εξαρτάται από την αξιοποίηση του εργαλείου των περικοπών, όπως έχει συμβεί ήδη σε πολλές Ευρωπαϊκές και άλλες χώρες διεθνώς καθώς θα ξεπεράσουμε πολύ σύντομα το κατώφλι διείσδυσης του 50% από ΑΠΕ» μας λένε από τη ΡΑΕ.
Με σύνεση η διείσδυση των ΑΠΕ για να υπάρχει ισορροπία
Ο αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΑΔΜΗΕ, Γιάννης Μάργαρης, τόνισε πρόσφατα ότι «η περαιτέρω επέκταση της εγκατάστασης και σύνδεσης των ΑΠΕ, τόσο στο δίκτυο Διανομής όσο και στο Σύστημα, να γίνει με προϋπόθεση τη δυνατότητα ελέγχου της παραγωγής τους, ώστε η λειτουργία τους να συμμορφώνεται με τα κριτήρια ασφαλείας του Συστήματος και τους κανόνες συμμετοχής τους στην Αγορά».
Συνεπώς η διείσδυση των ΑΠΕ στο Σύστημα πρέπει να γίνεται με σύνεση και όχι με αδικαιολόγητη σπουδή μέχρις ότου να συμβαδίζει με τις αναγκαίες υποδομές, την απόκτηση των κατάλληλων εργαλείων και τη συμπλήρωση των κανόνων.
Ο ΑΔΜΗΕ έχει τη δυνατότητα να περικόπτει φορτία, αν παραστεί ανάγκη, βάσει του ισχύοντος Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος. Και το έχει πράξει ως τώρα αρκετές φορές, για να κρατήσει το Σύστημα. Η αγορά των ΑΠΕ, εκφράζει παράπονα «για ανισότιμες περικοπές», γιατί χάνει έσοδα και γιατί αυτές οι περικοπές γίνονται σε επιβαρυμένες περιοχές, όπως η Εύβοια.
Πολλοί θεωρούν σχεδόν βέβαιη τη θεσμοθέτηση των περικοπών, με τη συναίνεση των παραγωγών, που θα δεσμεύονται έτσι για την υλοποίηση τους.
Η θεσμοθέτηση των περικοπών ΑΠΕ στο σύστημα
Πέρυσι το καλοκαίρι ψηφίστηκε νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σύμφωνα με την οποία δίνεται το δικαίωμα στον ΑΔΜΗΕ και τον ΔΕΔΔΗΕ να περικόπτουν από κάθε σταθμό ΑΠΕ παραγωγή που δεν θα υπερβαίνει σε ετήσια βάση το 5%, όταν το κρίνουν απαραίτητο για την ευστάθεια του Συστήματος.
Ωστόσο, εκκρεμεί έκτοτε η έκδοση της συνοδευτικής υπουργικής απόφασης, όπως και η συνακόλουθη ρυθμιστική απόφαση της ΡΑΕ, για την εξειδίκευση του μέτρου. Το μόνο που έγινε ήταν η δημόσια διαβούλευση των σχετικών εισηγήσεων του ΑΔΜΗΕ. Άρα, το μέτρο παραμένει στον αέρα. Επιπλέον, η αγορά το κρίνει ως ελλιπές, γιατί δεν προβλέπει την αποζημίωση των παραγωγών ΑΠΕ, για τον περιορισμό της έγχυσης πράσινης ενέργειας στο Σύστημα.
«Η αξιοποίηση των περιορισμών των ΑΠΕ όταν αυτό απαιτείται», λέει ο κ. Μάργαρης, «είναι σίγουρα ένα εργαλείο που θα φανεί χρήσιμο, όσο προχωράμε σε υψηλότερα επίπεδα διείσδυσης ΑΠΕ. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από την διεθνή εμπειρία αγορών που είχαν φτάσει νωρίτερα σε υψηλές διεισδύσεις ΑΠΕ στο μείγμα τους».
Από τη ΡΑΕ πάντως επισημαίνουν και τον σημαντικό ρόλο της αποθήκευσης για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις από τη μεγάλη συμμετοχή των ΑΠΕ. «Πρέπει να υλοποιηθεί μαζικά και έγκαιρα, προκειμένου να συμβάλει και αυτή στην καλύτερη διαχείριση της λειτουργίας των ΑΠΕ, αλλά και στην καλύτερη διαχείριση της πλεονάζουσας παραγωγής τις ώρες που υπερκαλύπτεται η ζήτηση» λένε.
Σε αυτό το πλαίσιο, λένε τώρα από τον ΑΔΜΗΕ, «είναι ανάγκη να υλοποιηθεί η πρόταση του ΑΔΜΗΕ για ανάπτυξη μονάδας αποθήκευσης από τον Διαχειριστή (Storage as Transmission), όπως αυτή τη στιγμή συμβαίνει σε χώρες όπως η Γερμανία (Grid Booster Project), που σκοπό θα έχει την βέλτιστη δυνατή λειτουργία του Συστήματος και την ασφάλεια τροφοδοσίας σε συνθήκες αυξημένης παραγωγής ΑΠΕ και περιορισμένης κατανάλωσης».
Σημαντικό ρόλο, επίσης, έχουν και οι διεθνείς διασυνδέσεις, στον βαθμό που μπορούν να αξιοποιηθούν για εξαγωγές, όταν αυτό το επιτρέπουν οι τιμές και τα προγράμματα της αγοράς.
Ακόμη, ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει, να επιταχύνει την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, για τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των ΑΠΕ που συνδέονται στο δίκτυο διανομής.
Επ’ αυτού ο κ. Μάργαρης καταλήγει: «Ο Διαχειριστής έχει ξεκινήσει την υλοποίηση του Προγράμματος Έργων Ενεργειακής Μετάβασης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της Ελλάδας. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει θέματα που αφορούν σε αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας σε περιόδους χαμηλών φορτίων, τροποποιήσεις στη διαχείριση παραγωγής από μονάδες ΑΠΕ μέσω Αγοράς, ενίσχυση της αντιστάθμισης αέργου ισχύος για την βελτίωση των τάσεων, ανάπτυξη νέων υποδομών των Κέντρων Ελέγχου Ενέργειας για ΑΠΕ. Τα θέματα αυτά και οι προκλήσεις είναι κοινές σε όλα τα ευρωπαϊκά και διεθνή Συστήματα που έχουν σημαντικές διεισδύσεις ΑΠΕ (50% και άνω) και δεν αποτελούν ιδιαιτερότητα του ελληνικού Συστήματος. Η ενεργειακή μετάβαση είναι πλέον πραγματικότητα και στην Ελλάδα».