Σύμφωνα με το Ηλεκτρονικό Παρατηρητήριο Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων, η έκθεσή μας σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι καθημερινή. Παντού γύρω μας υπάρχουν φυσικές ή τεχνητές πηγές εκπομπής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας:
τα κινητά τηλέφωνα και οι σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα τεχνολογίας που στηρίζει τη λειτουργία της στα ραδιοκύματα. Στο εξωτερικό περιβάλλον, στο σπίτι και στον χώρο εργασίας υπάρχουν ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία που παράγονται, για παράδειγμα, από το πλήθος των ηλεκτρικών συσκευών που χρησιμοποιούμε.
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από τα κινητά τηλέφωνα και τους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας εντάσσεται στις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες, δηλαδή στις ακτινοβολίες που είναι αδύνατο να προκαλέσουν ιοντισμό των μορίων και να διασπάσουν χημικούς δεσμούς. Ως εκ τούτου, δεν έχει καμία σχέση με τη ραδιενέργεια.
Οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας δεν εκπέμπουν σφαιρικά γύρω τους με τον ίδιο τρόπο, αλλά ακτινοβολούν σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις για να επικοινωνούν με τα κινητά τηλέφωνα που βρίσκονται στην περιοχή που έχει σχεδιαστεί να καλύπτει ο σταθμός βάσης. Είναι, δηλαδή, κατευθυντικές και στο οριζόντιο και στο κατακόρυφο επίπεδο. Οι κεραίες αυτές ακτινοβολούν περισσότερο προς τα εκεί όπου κατευθύνεται η κύρια δέσμη τους και πολύ λιγότερο στις υπόλοιπες κατευθύνσεις.
Στους σταθμούς βάσης υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που καθορίζουν τα επίπεδα της ακτινοβολίας στις θέσεις που μπορεί να βρεθεί κάποιος άνθρωπος.
- Η ισχύς εκπομπής: η συνολική ισχύς που εκπέμπεται από τα κεραιοσυστήματα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ισχύς εκπομπής τόσο μεγαλύτερη είναι και η ακτινοβολία που προσπίπτει στις θέσεις που βρίσκονται οι άνθρωποι. Τυπικές τιμές ισχύος στους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας είναι από 10W έως 40W στις αραιοκατοικημένες αγροτικές περιοχές και κάτω από 10W στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές.
- Το διάγραμμα ακτινοβολίας της κεραίας: ανάλογα με την κατασκευή τους, οι κεραίες συνήθως δεν εκπέμπουν την ακτινοβολία ομοιόμορφα (σφαιρικά) στο περιβάλλον τους, αλλά υπάρχουν κατευθύνσεις στις οποίες εκπέμπουν πολύ περισσότερο από άλλες. Η διαφορά στην ένταση της ακτινοβολίας μεταξύ δύο κατευθύνσεων μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 100 φορές. Οι κατασκευαστές των κεραιών παρέχουν διαγράμματα που δείχνουν πως μεταβάλλεται η ισχύς της ακτινοβολίας στο περιβάλλον των κεραιών συναρτήσει της κατεύθυνσης.
- Η απόσταση από την κεραία: η ακτινοβολούμενη ισχύς από μια κεραία προς μία κατεύθυνση δεν είναι σταθερή, αλλά μειώνεται πολύ γρήγορα με την απόσταση (με το αντίστροφο τετράγωνο της απόστασης δηλαδή σε διπλάσια απόσταση προσπίπτει το ένα τέταρτο της ακτινοβολίας και σε δεκαπλάσια απόσταση το ένα εκατοστό).
- Τα παρεμβαλλόμενα φυσικά ή τεχνητά εμπόδια: η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εξασθενεί πάρα πολύ στα σημεία που βρίσκονται πίσω από τοίχους ή κάτω από οροφές κτιρίων.
Ο ρόλος της ΕΕΑΕ
Η ΕΕΑΕ είναι ρυθμιστική αρχή, αρμόδια για την ασφάλεια των ακτινοβολιών και την προστασία του πληθυσμού, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος από αυτές. Ειδικότερα όσον αφορά την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία η ΕΕΑΕ:
• ελέγχει τις τεχνικές μελέτες ραδιοεκπομπών που υποβάλλουν οι εταιρείες-κάτοχοι των κεραιών και εκδίδει γνωματεύσεις συμμόρφωσης με τα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού για κάθε εγκατάσταση (προαπαιτούμενο για την αδειοδότηση σταθμών κεραιών),
• δημοσιεύει υποδείγματα μελετών για διάφορες κατηγορίες κεραιών,
• διενεργεί μετρήσεις ακτινοβολίας, προκειμένου να διαπιστωθεί η συμμόρφωση με τα θεσπισμένα όρια έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία,
• ρυθμίζει τις λεπτομέρειες που αφορούν την εξουσιοδότηση άλλων συνεργείων να πραγματοποιούν μετρήσεις και προσδιορίζει τον τρόπο διενέργειας μετρήσεων των επιπέδων της,
ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας,
• μεριμνά για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την κατάρτιση του προσωπικού όλων των ενδιαφερομένων φορέων σε θέματα προστασίας του κοινού από ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες,
• αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την αποτελεσματική παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων, την εκπόνηση ερευνητικών μελετών και τη σχετική ενημέρωση του γενικού πληθυσμού για θέματα προστασίας της υγείας από την εκπομπή ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών,
Επιπλέον:
• στην ΕΕΑΕ έχει ανατεθεί το Εθνικό Παρατηρητήριο Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων, που έχει ως αρμοδιότητα τον διαρκή έλεγχο της τήρησης των θεσμοθετημένων ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, μέσω ενός διασυνδεδεμένου συστήματος σταθμών επεξεργασίας και μέτρησης των τιμών της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, και τη διαρκή ενημέρωση του κοινού.
Η ΕΕΑΕ δεν αδειοδοτεί τις εγκαταστάσεις εκπομπής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Έχοντας ως αποστολή της την προστασία από την ακτινοβολία, συνεργάζεται με την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (Ε.Ε.Τ.Τ.), τις Περιφέρειες και άλλους εμπλεκόμενους στο σύστημα αδειοδότησης φορείς.
Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας ζητούν την αύξηση των ορίων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και φυσικά αρμόδιο υπουργείο είναι το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Η εναρμόνιση των ορίων ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας για τις εταιρίες κινητής θεωρείται απαραίτητο βήμα στο πλαίσιο της διαδικασίας ψηφιοποίησης της χώρας, ως προϋπόθεση για την πλήρη αξιοποίηση του φάσματος συχνοτήτων 5G και τη μετάβαση σε πλήρως αυτόνομα 5G δίκτυα (5G Stand Alone – 5G SA).
Υπεύθυνη για τον έλεγχο των ορίων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στη χώρα μας είναι η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ). Ωστόσο δεν έχει την πρωταρχική θεσμική αρμοδιότητα να καθορίσει τα όρια.
Η πρώτη συζήτηση για το αν θα ξεκινήσει η εξέταση του θέματος με τη σύσταση της προαναφερόμενης επιτροπής έχει προγραμματιστεί για σήμερα στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.