Είναι σημαντικό να καταλάβουμε σε βάθος πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη βιομηχανία ώστε να αποκτήσουμε μία καλύτερη μακροπρόθεσμη προοπτική για το πετρέλαιο συνολικά.
Γιατί σίγουρα, πρόσφατα κάναμε ένα επιτυχημένο βραχυπρόθεσμο trade στο πετρέλαιο, και χαιρόμαστε πολύ γι’αυτό. Και ξαφνικά βρεθήκαμε στο «και τώρα τι;».
Προσπαθώντας λοιπόν ν’ αποκωδικοποιήσω τις παγκόσμιες εξελίξεις στην ενεργειακή αγορά – και κυρίως προσπαθώντας ν’απομονώσω τους παράγοντες που θα επηρεάσουν μακροπρόθεσμα την τιμή του πετρελαίου – βρέθηκα σ’ ένα απύθμενο πηγάδι έρευνας για το τι είναι το σχιστολιθικό πετρέλαιο, πώς αυτό έφερε την επανάσταση στην παγκόσμια ενεργειακή αγορά, πώς χρησιμοποιήθηκε από την Αμερική για την εξωτερική πολιτική της αλλά και τελικά πώς θ’αποτελέσει καταλύτη για ενεργειακή αγορά μέσα στην επόμενη 10ετία.
Ωστόσο, τα πράγματα εκεί δεν είναι και τόσο ρόδινα. Αν και η περιοχή είχε ζήσει μια μεγάλη ακμή κατά τη περίοδο της επανάστασης του σχιστόλιθου, πλέον οι γεωτρήσεις έχουν επιβραδυνθεί σε μεγάλο βαθμό και συνεχίζουν να το κάνουν μέρα με τη μέρα.
Για να καταλάβετε για τι μείωση μιλάμε, τον Απρίλιο οι εξέδρες που έκαναν γεωτρήσεις στις ΗΠΑ ήταν 590, μειωμένες από την πιο πρόσφατη κορύφωση 627 εξέδρων τον Νοέμβριο. Αλλά και αυτό ήταν ήδη σημαντικά χαμηλότερο από τις 888 που καταγράφηκαν το 2018 πόσο μάλλον από το υψηλότερο σημείο 1,609 εξέδρων το 2014.
Τώρα, σε αυτό το σημείο θέλω να ξεχωρίσουμε στο μυαλό μας την έννοια της βιομηχανικής παραγωγής και τις επενδυτικής απόδοσης! «Μα πώς γίνεται αυτό ρε συ Χρήστο;» σας ακούω να ρωτάτε. Ε, αυτό ακριβώς θα εξηγήσουμε στο υπόλοιπο βίντεο. Απλά χρειάζεται να το έχουμε ήδη στο μυαλό μας από αυτό το σημείο και μετά. Προχωράμε.
Ο σχιστόλιθος – για τον οποίον γίνεται η όλη συζήτηση – είναι ένας τύπος βράχου που αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια. Είναι σαν ένα μεγάλο, επίπεδο σάντουιτς φτιαγμένο από άμμο, λάσπη και μικροσκοπικά φυτά και ζώα που έζησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια.
Ζώα και φυτά που έζησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια και τώρα βρίσκονται κάτω από το έδαφος μπορεί να σημαίνουν ένα πράγμα μόνο: Πετρέλαιο
Το πετρέλαιο, λοιπόν, βρίσκεται συχνά σε σχιστόλιθο, επειδή τα μικροσκοπικά σωματίδια στο βράχο μπορούν να παγιδέψουν και να συγκρατήσουν το πετρέλαιο μέσα τους, σαν ένα σφουγγάρι. Όταν οι εταιρείες πετρελαίου θέλουν να εξάγουν το πετρέλαιο από το σχιστόλιθο, χρησιμοποιούν μια ειδική τεχνική γεώτρησης που ονομάζεται fracking.
Το fracking περιλαμβάνει τη διάνοιξη μιας τρύπας βαθιά στον σχιστολιθικό βράχο και στη συνέχεια την άντληση ενός μείγματος νερού, άμμου και χημικών ουσιών. Το μείγμα βοηθά στη διάσπαση του σχιστολιθικού βράχου και στην απελευθέρωση του παγιδευμένου πετρελαίου μέσα. Παράλληλα, γίνεται αντικατάσταση θα λέγαμε του πετρώματος από σφιχτή άμμο.
Με λίγα λόγια πάντως, ο σχιστόλιθος είναι ένας τύπος πετρώματος που μπορεί να συγκρατήσει πετρέλαιο. Οι εταιρείες πετρελαίου λοιπόν χρησιμοποιούν μια διαδικασία που ονομάζεται fracking για να εξάγουν το πετρέλαιο από τον σχιστόλιθο.
Η επιβράδυνση στην εξόρυξη πετρελαίου από fracking είναι ολοφάνερη, αφού σε όλη τη περιοχή υπάρχουν αχρησιμοποίητες εξέδρες. Και ενώ πολλοί θεωρούν πως τώρα είναι καλή περίοδος για να λειτουργήσουν οι πετρελαιοπηγέ, κανείς δε φαίνεται να βιάζεται. Τι φάση;
Το go-slow, όπως ονομάζεται, είναι μια επιχειρηματική επιλογή. Κατά την τελευταία δεκαετία, η σχιστολιθική βιομηχανία των ΗΠΑ είχε γίνει συνώνυμο της «καταστροφής κεφαλαίου». Οι επενδυτές του σχιστόλιθου έβγαλα μόλις 50 σεντς για κάθε δολάριο που επένδυσαν κατά την περίοδο 2010-2020. ΕΧΑΣΑΝ ΛΕΦΤΑ δηλαδή. Γιατί; Γιατί οι αρχικοί επενδυτές του σχιστόλιθου έβαλαν την ανάπτυξη πάνω από το κέρδος, καίγοντας δισεκατομμύρια δολάρια για να διοχετεύσουν όσο περισσότερο πετρέλαιο μπορούσαν στην παγκόσμια αγορά. Ήταν μία ξεκάθαρα πολιτική κίνηση των ΗΠΑ για να δείξουν στον OPEC πως μπορούν και οι ίδιες να χειραγωγήσουν την τιμή του πετρελαίου.
Για σχεδόν δύο δεκαετίες, ο σχιστόλιθος ήταν καταστροφικός για τους επενδυτές, αλλά ήταν εξαιρετικά επωφελής για την υπόλοιπη Αμερική. Διατήρησε τις τιμές του πετρελαίου σε χαμηλότερα επίπεδα και παρείχε θέσεις εργασίας και επενδύσεις.
Εξίσου σημαντικά, ο σχιστόλιθος έδωσε στον Λευκό Οίκο έναν ισχυρό γεωπολιτικό μοχλό για να αντιμετωπίσει πλούσιους σε πετρέλαιο εχθρούς όπως το Ιράν και η Ρωσία. Επιτρέψτε μου να πω αυτό: Η έκρηξη του σχιστόλιθου ήταν το πιο κερδοφόρο παράδειγμα καταστροφής κεφαλαίου που έχει δει ποτέ η ενεργειακή βιομηχανία. Οι επενδυτές έχασαν, αλλά οι ΗΠΑ και οι περισσότεροι σύμμαχοί τους κέρδισαν.
Τα επόμενα χρόνια όμως, τα πράγματα θα αντιστραφούν. Ήρθε η ώρα που οι επενδυτές πιέζουν για να βγάλουν λεφτά. Σου λένε «ΟΚ, Κυβέρνηση στηρίξαμε, τώρα όμως ήρθε η σειρά μας».
Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερες τιμές πετρελαίου, πληθωριστικές πιέσεις και ένα αποδυνάμωση των ΗΠΑ στην ενεργειακή πολιτική. Να θυμίσουμε πως το προηγούμενο μήνα, η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία ηγήθηκαν μιας ομάδας χωρών του OPEC+ για τη μείωση της παραγωγής. (Ναι, από αυτό βγάλαμε τα λεφτά μας).
Στο παρελθόν κάτι τέτοιο θα ήταν πιο δύσκολο, γιατί το πετρελαϊκό καρτέλ θα φοβόταν μήπως τροφοδοτήσει την ανάπτυξη του σχιστόλιθου και τελικά χάσει μερίδιο αγοράς. Σήμερα, στοχεύει να πιάσει ξανά το τιμόνι της αγοράς πετρελαίου, με μικρό κόστος.
Και τώρα θέλω να σταθούμε στο εξής: ΠΟΤΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ θ’αρχίσουν να κερδίζουν οι επενδυτές πετρελαίου;.
Και ο μόνος λόγος που στεκόμαστε σε αυτό… είναι για να κερδίσουμε κι εμείς μαζί τους!
Για να το απαντήσουμε αυτό, θα πρέπει να δούμε λίγο την ιστορία του σχιστολιθικού πετρελαίου. Και θα τη χωρίσουμε σε 4 κεφάλαια.
Στο πρώτο κεφάλαιο, το οποίο διήρκεσε από το 2008 έως το 2015 οι πρωτεργάτες του fracking απέδειξαν ότι ο σχιστόλιθος ήταν μια βιώσιμη πηγή εξόρυξης πετρελαίου παρά τον έντονο σκεπτικισμό που υπήρχε τότε.
Υπήρχε όμως ένα αλλά: η τεχνολογία απαιτούσε δύσκολες και σχεδόν ασταμάτητες εργασίες. Επίσης, μετά από λίγες εβδομάδες υψηλής παραγωγής οι ρυθμοί μειώθηκαν αφού το πετρέλαιο εξαντλήθηκε. Η μόνη λύση ήταν περισσότερες γεωτρήσεις. Άρα τα κέρδη έπρεπε να επανεπενδυθούν. Το αποτέλεσμα ήταν οι εταιρείες όχι μόνο να επανεπενδύουν τα κέρδη τους αλλά να δανείζονται κιόλας.
Μέχρι που ο OPEC+ είπε «φτάνει», και στα τέλη του 2014 ξεκίνησε πόλεμο τιμών γεμίζοντας την αγορά με δικό τους πετρέλαιο. Οι τιμές έπεσαν μέχρι και κάτω από 30$/βαρέλι στις αρχές του 2016 και οι εταιρείες σχιστόλιθου – που χρειάζονταν υψηλές τιμές για να είναι βιώσιμες – άρχισαν να κλείνουν.
Έτσι περάσαμε στο 2ο κεφάλαιο. Η παραγωγή πετρελαίου αυξήθηκε και έφτασε σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα. H Σαουδική Αραβία συμμάχησε με τη Ρωσία, προσπαθώντας να διατηρήσουν τις τιμές στα δικά τους επίπεδα. Από το 2017 έως το 2019, η τιμή του WTI ήταν λιγότερη από 60 δολάρια το βαρέλι. Εντωμεταξύ, οι εταιρείες σχιστολιθικού πετρελαίου χρειάζονται 60 δολάρια το βαρέλι για να είναι κερδοφόρες. Αυτό οφειλόταν στην ανάγκη για συνεχείς γεωτρήσεις νέων πηγών, η οποία απαιτούσε την επανεπένδυση των περισσότερων κερδών.
Η πίεση αυξήθηκε καθώς η Wall Street (δηλαδή οι επενδυτές) ήθελε η βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου να μπει σε κερδοφορία. Από την άλλη οι οικολόγοι ακτιβιστές και οι υπέρμαχοι μεταρρυθμιστές για την προστασία του κλίματος, ήθελαν να σταματήσουν οι επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα. Σου λέγανε «εμ κάνει κακό στο περιβάλλον, εμ είναι οικονομικά ασύμφορος. Σταματήστε!».
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό, ο κλάδος χρειαζόταν μεγάλη επέμβαση. Αυτό έγινε ακόμη πιο απαραίτητο και επώδυνο με την έλευση της πανδημίας, καθώς η αγορά πετρελαίου όπως όλοι θυμόμαστε κατέρρευσε.
Και εκεί είναι που άλλαξαν όλα και μπήκαμε στο κεφάλαιο 3 όπου και βρισκόμαστε έως σήμερα.
Οι ημέρες των πολλών νέων εξορύξεων πέρασαν. Τα μερίσματα και οι επαναγορές μετοχών είναι ο νέος κανόνας. Επιστρέφει δηλαδή η αξία πίσω στους επενδυτές. Η Goldman Sachs εκτιμά ότι οι αμερικανικές εισηγμένες εταιρείες σχιστόλιθου επανεπένδυσαν το 2012 το ισοδύναμο του 120% των λειτουργικών τους ταμειακών ροών σε νέες γεωτρήσεις. Δέκα χρόνια αργότερα, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 40%
Η στροφή από την ανάπτυξη στα κέρδη είχε κόστος. Παρά τις τιμές πετρελαίου άνω των 100 δολαρίων το 2022, η συνολική παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ – συμπεριλαμβανομένου του αργού – αυξήθηκε μόλις κατά 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα. Το ήμισυ του ρυθμού του 2018, όταν οι τιμές του πετρελαίου ήταν πολύ χαμηλότερες.
Δηλαδή ενώ θα τους σύμφερε να βγάζουν περισσότερο όταν οι τιμές ήταν ψηλά, αυτοί έκαναν το αντίθετο. ΔΕΝ ΗΘΕΛΑΝ δηλαδή να επανεπενδύσουν τα κέρδη τους για ν’αυξήσουν την παραγωγή. Γιατί ήξεραν πως η αυξημένη παραγωγή θα σήμαινε και μείωση των τιμών. Προτίμησαν δηλαδή να βγάλουν λεφτά από τις υφιστάμενες επενδύσεις τους, αντί να επανεπενδύσουν για ανάπτυξη.
Όλα δείχνουν ότι η αύξηση της παραγωγής αργού θα επιβραδυνθεί περαιτέρω το 2023, ίσως και σε μόλις 500.000 βαρέλια ημερησίως. Η αύξηση είναι πιθανό να είναι ακόμη μικρότερη το 2024. Ένα είναι το σίγουρο – τουλάχιστον με βάση τους παράγοντες της αγοράς: η παραγωγή πετρελαίου των ΗΠΑ κατά πάσα πιθανότητα θα κορυφωθεί μέσα στα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια.
Και παρότι αυτό ακούγεται σαν κάτι αρνητικό για εμάς τους απλούς επενδυτές, δεν είναι. Το γιατί, θα το δούμε σε λίγο.
Πάμε πρώτα να δούμε μερικά βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος του σχιστολιθικού πετρελαίου. Το πρώτο είναι η τιμή του πετρελαίου. Αυτή πρέπει να αυξηθεί σε 135 δολάρια το βαρέλι για να έχει την ίδια αξία με τα 100 δολάρια το 2008, (Πληθωρισμός).
Το δεύτερο είναι η αύξηση του κόστους παραγωγής. Πάλι λόγω του πληθωρισμού τα πάντα γίνονται ακριβότερα.
Και το τρίτο είναι η εξαγορές. Καθώς ο κλάδος των σχιστολιθικών ορυκτών ωριμάζει, οι μεγαλύτερες εταιρείες αγοράζουν τις μικρότερες – και τελικά οδηγούμαστε σε μείωση της δραστηριότητας.
Και εκεί είναι που θα μπούμε στο 4ο κεφάλαιο όπου ο κλάδος θα κυριαρχείται από μεγαλύτερες αλλά πιο αργές εταιρείες. Βλέπε Exxon και Chevron.
Το τέλος της έκρηξης της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου δεν είναι το τέλος του κλάδου. Είναι αλλαγή προσωπικότητα: θα δώσει προτεραιότητα στη Wall Street, δηλαδή στην κερδοφορία των επενδυτών.
Γιατί ναι, η μικρότερη αύξηση της παραγωγής σημαίνει καλύτερες αποδόσεις για τους επενδυτές.