Η Γενοκτονία των Ποντίων εντάσσεται στο πλαίσιο των πολιτικών σχεδίων εξόντωσης που εφαρμόστηκαν εναντίον χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ήδη από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, είχαν σημειωθεί σφαγές και εκτοπισμοί Αρμενίων και Ασσυρίων, πρακτικές που επαναλήφθηκαν πιο οργανωμένα κατά την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Όσον αφορά στους ελληνικούς πληθυσμούς, με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, σημειώνονται έκτροπα, διώξεις και δολοφονίες σε όλη τη Μικρά Ασία, αλλά και στην Ανατολική Θράκη.
Στο τέλος του πολέμου, η Τουρκία βρίσκεται ηττημένη, μαζί με τους συμμάχους της Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Βουλγαρία.
Μετά την ανακωχή του Μούδρου, η οποία θεωρήθηκε ταπεινωτική για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, σημαντικός αριθμός στρατιωτικών άρχισαν να οργανώνονται σε ομάδες, ώστε να αντιταχθούν στην κυβέρνηση και στον Σουλτάνο.
Ήδη βέβαια η αναταραχή στο εσωτερικό της χώρας ήταν μεγάλη, οι σφαγές των Αρμενίων και των Ασσυρίων είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν ο επόμενος στόχος για εξολόθρευση, σχέδιο που διακόπηκε λόγων της συνθηκολόγησης της Τουρκίας.
Ο Μουσταφά Κεμάλ, μετέπειτα ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, ως αξιωματικός είχε κερδίσει φήμη, κυρίως στις μάχες της Καλλίπολης, αλλά και σ’ αυτές του ρωσοτουρκικού μετώπου στον Καύκασο.
Ενώ και ο ίδιος οργάνωνε αντικαθεστωτικές ομάδες στρατιωτικών, στάλθηκε από την κυβέρνηση στη βόρεια Μικρά Ασία για να ελέγξει την ανομία και τις ομάδες τσετών που δρούσαν ανεξέλεγκτα εναντίον του πληθυσμού.
Έτσι λοιπόν, αποβιβάζεται στις 19 Μαΐου 1919 στην Αμισό (Σαμσούντα) του Πόντου, μαζί με συνεργάτες του.
Αντί όμως να εφαρμόσει σχέδιο επιβολής τάξης και ασφάλειας, αυτός προσεταιρίζεται τους εγκληματίες της περιοχής και ξεκινά τη δική του εκστρατεία κατά του σουλτανικού καθεστώτος.
Ένας από τους κυριότερους υποστηρικτές του, ήταν ο περιβόητος Τοπάλ Οσμάν, μεγάλος διώκτης και εγκληματίας των χριστιανικών πληθυσμών στον Πόντο τα προηγούμενα χρόνια.
Είναι χαρακτηριστικό οτι ήδη ο Τοπάλ Οσμάν, όπως και άλλοι συμμορίτες της περιοχής, ήταν καταδικασμένος για τα εγκλήματά του από την οθωμανική δικαιοσύνη και κρυβόταν για να μη συλληφθεί και εκτελεστεί.
Σε όλους αυτούς ο Μουσταφά Κεμάλ έδωσε αμνηστία αφού τάχθηκαν μαζί του και τους άφησε το ελεύθερο να συνεχίσουν το εγκληματικό έργο τους στον Πόντο, προκειμένου αυτός να αρχίσει την πολιτική και στρατιωτική οργάνωση του αντισουλτανικού κινήματός του.
Όταν εδραίωσε την επιρροή του στη Μικρά Ασία και ενώ είχε υπογραφεί η Συνθήκη των Σεβρών και υπήρχαν ελληνικά, αγγλικά, ιταλικά και γαλλικά στρατεύματα σε διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας, κήρυξε ιερό πόλεμο για την απελευθέρωσή της.
Η τελική νίκη κατά των ελληνικών στρατευμάτων και η αποχώρησή τους, σήμανε το τέλος της ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία και τον ξεριζωμό.
Καθ’ όλη αυτήν την περίοδο, τα εγκλήματα ήταν συνεχή και αποτρόπαια. Στην περιοχή του Πόντου οι συμμορίτες εξαπέλυσαν ανηλεή διωγμό κατά των Ελλήνων. Με νέες εξορίες, με καταδίκες και απαγχονισμούς, με πυρπολισμό χωριών, με μαζικές δολοφονίες εκτοπισμένων, προσπαθούσαν να αφανίσουν κάθε ελληνικό ίχνος από την περιοχή.
Οι ίδιοι οι Πόντιοι, αντιστάθηκαν σθεναρά κατά περιοχές, συγκροτώντας κι αυτοί ισχυρές ανταρτικές ομάδες και πολεμώντας για να σώσουν τις οικογένειές του.
Σύμφωνα με τα νομικά δεδομένα που υιοθετήθηκαν από τον ΟΗΕ, όσα συνέβησαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά των χριστιανικών πληθυσμών, στοιχειοθετούν Γενοκτονία.
Αν και τα γεγονότα αυτά άρχισαν νωρίτερα, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το διεκδικητικό κίνημα Ποντίων απογόνων προσφύγων που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1980, με πρωταγωνιστικό ρόλο και σημαντική συμβολή του Αλεξανδρουπολίτη πολιτικού και φιλοσόφου Μιχάλη Χαραλαμπίδη (ο οποίος απεβίωσε φέτος και τάφηκε στο Αετοχώρι Αλεξανδρούπολης), απαίτησε να καθιερωθεί Ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας από την ελληνική πολιτεία η 19η Μαΐου.
Την ίδια ημέρα δηλαδή του 1919, που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Αμισό του Πόντου και άρχισε ο δεύτερος κύκλος των δεινών για τον ελληνισμό της Ανατολής, ο οποίος έληξε με τον οριστικό ξεριζωμό από τις προαιώνιες πατρίδες.
Η ίδια ημέρα στην Τουρκία εορτάζεται ως Ημέρα της Νεολαίας και είναι επίσημη αργία. Πάλι για τον ίδιο λόγο, δηλαδή την, ουσιαστικά, επίσημη έναρξη του κινήματος του Κεμάλ από την Αμισό.