Τα επίσημα στοιχεία δεν επιβεβαιώνουν τη γενική εντύπωση ότι σήμερα βρίσκουμε πιο δύσκολα ένα ΑΤΜ για να εξυπηρετηθούμε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, η μείωση των ΑΤΜ είναι μισή σε σχέση με τη συρρίκνωση των τραπεζικών καταστημάτων την τελευταία δεκαετία. Αν γίνει η σύγκριση στην πενταετία, τότε σήμερα έχουμε περισσότερα ΑΤΜ από ό,τι το 2017.
Το πρόβλημα, συνεπώς, δεν φαίνεται να εντοπίζεται στον συνολικό αριθμό των ΑΤΜ πανελλαδικά, αλλά στην κατανομή των μηχανημάτων ανάλογα με τις συναλλαγές που δέχονται και ανάλογα με τη σημείο που βρίσκονται. Από τα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών προκύπτει σαφής μείωση των ΑΤΜ εντός καταστημάτων και αυτών που δέχονται καταθέσεις μετρητών και άλλες συναλλαγές (πληρωμές, μεταφορές χρημάτων, κλπ), ενώ έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός εκείνων που προορίζονται μόνο για αναλήψεις. Μάλιστα, ο αριθμός των ΑΤΜ μόνο για αναλήψεις είναι ο υψηλότερος στη 10ετία.
Χρεώσεις
Το θέμα των χρεώσεων αποτελεί μία ακόμα παράμετρος που οδηγεί τον πελάτη της τράπεζα να αναζητά ΑΤΜ της τράπεζάς του. Επομένως, πρόκειται για μια παράμετρο που ενισχύει το γεγονός ότι δεν βρίσκουμε εύκολα ΑΤΜ μολονότι ο συνολικός τους αριθμός είναι σχετικά υψηλός. Από τα τέλη του 2019 έχουν καταργηθεί οι χρεώσεις από ΑΤΜ άλλων τραπεζών σε συγκεκριμένες απομακρυσμένες περιοχές, στην περίπτωση που δεν υπάρχουν ΑΤΜ όλων των τραπεζών. Αυτό, όμως, ισχύει μόνο σε λίγες περιοχές, σε περίπου 30 μαζί με συγκεκριμένα νησιά. Όχι, σε όλη την Ελλάδα, τα μεγάλα και τα μικρά αστικά κέντρα, τις πόλεις και τα χωριά.
Μείωση ΑΤΜ για πληρωμές
Δύο άλλοι παράγοντες είναι η ακρίβεια και η αυξημένη χρήση των ΑΤΜ για καταθέσεις και όχι για αναλήψεις. Και τα στοιχεία δείχνουν σημαντική μείωση των ΑΤΜ που δέχονται καταθέσεις και γενικά online συναλλαγές, ενώ μεγάλη αύξηση παρατηρείται σε εκείνα που προσφέρουν μόνο τη δυνατότητα αναλήψεων.
Σήμερα υπάρχουν σχεδόν τα μισά από ό,τι υπήρχαν πριν από 10 χρόνια. Και αυτά φαίνεται ότι είναι συγκεντρωμένα σε περιοχές, όπου υπάρχει μεγάλη ζήτηση από επιχειρήσεις να καταθέτουν μετρητά -και μάλιστα πολλές φορές την ημέρα- λόγω της φύσης της εργασίας τους (πχ διόδια, κά). Αλλά και εδώ συντελείται αλλαγή. Μία συστημική τράπεζα έχει επιβάλει πλαφόν στις καταθέσεις μετρητών σε ΑΤΜ και κάνει υποχρεωτική την κατάθεσή τους στον γκισέ για λόγους διαχείρισης κινδύνων και κόστους (συμμόρφωση, μηχανογραφικό, διαχείριση χαρτονομισμάτων και κερμάτων, ασφάλεια, κά), ενώ η ΔΙΑΣ Διατραπεζικά Συστήματα μέσω των υπηρεσιών IRIS που έχει αναπτύξει έχει πετύχει μείωση των μετρητών στα καταστήματα κατά 54%, σε σχέση με το 2020. Πρόκειται για υπηρεσίες πληρωμών μεταξύ επιχειρήσεων ή μεταξύ καταναλωτή και εμπόρου που μειώνουν τη χρήση μετρητών, με άμεση χρέωση των λογαριασμών.
Τουρισμός
Βασικός, επίσης, παράγοντας που αυξάνει την ανάγκη χρήσης ΑΤΜ που να παρέχουν όλες τις συναλλαγές και ειδικά σε νησιά και σε τουριστικούς προορισμούς είναι η σημαντική αύξηση του τουρισμού. Η αύξηση των αφίξεων και των εσόδων ενισχύει την κίνηση στα ΑΤΜ (κυρίως αναλήψεις από τουρίστες) αλλά και τις καταθέσεις από ξενοδοχεία, τουριστικά πρακτορεία, κλπ. Το 2019 υπήρξε ρεκόρ εισπράξεων και φαίνεται ότι φέτος θα καταγραφεί νέο φτάνοντας κοντά ή ξεπερνώντας τα 20 δισ., σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζών και επιχειρηματιών του τουριστικού τομέα.
Ταυτόχρονα, η ακρίβεια και η τάση για χρήση νέων τρόπων στις πληρωμές αύξησαν επίσης την ανάγκη για καταθέσεις και για άλλες εγχρήματες συναλλαγές με ΑΤΜ. Έτσι, πέραν από τους άλλους περιορισμούς (κλείσιμο καταστημάτων, όρια για καταθέσεις και αναλήψεις από το γκισέ στην πανδημία, κά), οι λογαριασμοί ενέργειας, για παράδειγμα, που πληρώνονται μέσω ΑΤΜ έχουν εκτιναχθεί. Επίσης, μέσω ΑΤΜ πληρώνονται και άλλοι λογαριασμοί, ακόμα και ενοίκια, κά.
Αλλαγή τάσης
Τα στοιχεία της ΕΕΤ και της ΕΚΤ δείχνουν ότι το ΑΤΜ από κύριο μηχάνημα για αναλήψεις αρχίζει να μετατρέπεται σε ένα βασικό σημείο για καταθέσεις μετρητών και άλλων πληρωμών και εγχρήματων συναλλαγών. Σε αυτό έχουν συμβάλει και διάφορα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας που άλλαξαν τον τρόπο της συναλλακτικής συμπεριφοράς. Ξεκινώντας από τα capital control, όταν είχε μπει πλαφόν στις αναλήψεις μετρητών, φτάνουμε μέχρι τα μέτρα κατά την πανδημία του Covid το 2020, όταν η κατάθεση μετρητών μέχρι 1.000 ευρώ ήταν υποχρεωτική σε ΑΤΜ (όχι στο ταμείο). Ταυτόχρονα, το κλείσιμο των καταστημάτων (λόγω πανδημίας και λόγω αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος) οδήγησαν τους καταναλωτές στα ψηφιακά δίκτυα. Μέσα σε αυτά εντάσσεται και το δίκτυο των ΑΤΜ. Σήμερα, το 97% των εγχρήματων συναλλαγών πραγματοποιείται μέσα από τα ψηφιακά δίκτυα, δηλαδή ίντερνετ, κινητά, POS, και ΑΤΜ.
Το ποσοστό αυτό, δηλαδή το 97%, αφορά τις συναλλαγές που διακινούνται μέσω του τραπεζικού συστήματος που σήμερα συνολικά αγγίζει το 1 τρισ. ευρώ. Υπάρχουν και συναλλαγές με μετρητά, από χέρι σε χέρι, τα οποία δεν εισέρχονται και δεν κινούνται μέσω τραπεζών. Εάν, λοιπόν, ληφθούν όλες οι συναλλαγές υπόψη, τότε σχεδόν το 60% των πληρωμών γίνεται με μετρητά, ενώ κινείται πτωτικά, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και της ΕΚΤ. Δηλαδή το μετρητό παραμένει κυρίαρχο μέσο πληρωμής στην Ελλάδα.