Η ανακοίνωση της Volkswagen ότι σκοπεύει να κλείσει δύο εργοστάσια της στη Γερμανία, για πρώτη φορά στα σχεδόν 90 χρόνια της ιστορίας της, έρχεται σε μία στιγμή-ορόσημο στην βιομηχανική πτώση της Γερμανίας, πληγώνοντας βαθιά την εικόνα της χώρας ως υπερδύναμης των αυτοκινήτων.
Πρόκειται για εξελίξεις –οικονομικές και πολιτικές- που αντανακλούν την πραγματικότητα ότι το project της επανένωσης είχε υψηλό κόστος. Το αντιμεταναστευτικό AfD και οι λαϊκιστές της αριστεράς ανεβαίνουν «πατώντας» πάνω στο χάσμα Ανατολικής-Δυτικής Γερμανίας και το πολιτικό κατεστημένο της χώρας αδυνατεί να τους σταματήσει.
Εν όψει και των εκλογών του 2025, το ερώτημα είναι εάν οι Γερμανοί πολιτικοί μπορούν να αντιμετωπίσουν την δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων. Και πολλά θα εξαρτηθούν από το κατά πόσο η Γερμανία μπορεί να επιτύχει ένα νέο οικονομικό θαύμα: Να μεταμορφωθεί από εξαγωγέας αυτοκινήτων σε μία υπερδύναμη της καθαρής ενέργειας, διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στα τσιπ και τις μπαταρίες.
Σύμφωνα με το Bloomberg, η πτώση της Volkswagen είναι αποτέλεσμα των ίδιων των προβλημάτων του μοντέλου της Γερμανίας και θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της χώρας να διατηρήσει την ηγετική της θέση στην Ευρώπη.
«Εν μέρει, η Volkswagen προκάλεσε μόνη της τα προβλήματά της, λόγω των κανών επιχειρηματικών της αποφάσεων, αλλά η εταιρεία είναι και ένα καλό παράδειγμα των τεράστιων δυσκολιών που αντιμετωπίζει η Γερμανία ως επιχειρηματικό κέντρο», λέει στο Bloomberg ο Carsten Brzeski, οικονομολόγος της ING. «Η Γερμανία χάνει ανταγωνιστικότητα εδώ και χρόνια και αυτό επηρεάζει και τα πρώην πετράδια του στέμματος της γερμανικής οικονομίας».
Η αυτοκινητοβιομηχανία παράγει περίπου το 4% της συνολικής προστιθέμενης αξίας στη γερμανική οικονομία, καθώς και ένα 4% ακόμα, εάν συνυπολογιστούν σχετικοί τομείς, όπως οι βιομηχανίες των μετάλλων και των ελαστικών.
Και την ίδια στιγμή, τα αυτοκίνητα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της μοντέρνας ταυτότητας της Γερμανίας. Η ιστορία της ίδιας της VW ταυτίζεται με εκείνη της μεταπολεμικής Γερμανίας, της ανόδου κόντρα σε όλες τις δυσκολίες, του μεταπολεμικού θαύματος που μετέτρεψε έναν κατεστραμμένο τόπο στη μεγαλύτερη βιομηχανική δύναμη της Ευρώπης.
Με την έλευση του 21ου αιώνα, η Volkswagen κατάφερε με τη βοήθεια της ζήτησης από την όλο και μεγαλύτερη μεσαία τάξη της Κίνας, να αποφύγει την τύχη των μεγαλύτερων ανταγωνιστών της από το Ντιτρόιτ.
Όμως σήμερα, η εξάρτησή της από τους Ασιάτες καταναλωτές, αποδεικνύεται προβληματική. Η άνοδος των κινεζικών εργοστασίων και οι αλλεπάλληλες κρίσεις, από την πανδημία έως την ενεργειακή κρίση, πλήττουν όχι μόνο την Volkswagen, αλλά και ολόκληρη τη γερμανική βιομηχανία.
Και φέρνουν στην επιφάνεια το ερώτημα του πόσο ελκυστική είναι η Γερμανία για τις επιχειρήσεις. Οι υποδομές της υποφέρουν καθώς η δημοσιονομική σύνεση κράτησε τις επενδύσεις σε χαμηλά επίπεδα εδώ και δεκαετίες, ενώ οι επιχειρήσεις διαμαρτύρονται συχνά για την γραφειοκρατία.
Η απάντηση της κυβέρνησης του Olaf Scholz, σε μία προσπάθεια να μετριάσει τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων στα ανατολικά, ήταν σε μεγάλο βαθμό να δίνει γενναιόδωρες κρατικές επιδοτήσεις στις εταιρείες που άνοιγαν εργοστάσια εκεί.
Όμως, η προσέγγιση αυτή δεν λύνει το πρόβλημα της απώλειας ανταγωνιστικότητας μακροπρόθεσμα. Όπως λέει ο βουλευτής του CDU, Jens Spahn, «η Volkswagen είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου».