Σύμφωνα με τον Mivan Peci, σύμβουλο της Αλβανικής Ένωσης Ελαιολάδου και μηχανικό τροφίμων στο Musai Olive Oil, η χώρα παράγει κατά μέσο όρο 20.670 τόνους ελαιόλαδο ετησίως τα τελευταία τρία χρόνια. Πριν από το 2020/21, η ετήσια παραγωγή κυμαινόταν μεταξύ 10.000 και 13.000 τόνων.
Η κυβέρνηση αναγνώρισε τις ελιές ως στρατηγική καλλιέργεια, καθώς τα δέντρα αναπτύσσονται καλά στο μεσογειακό κλίμα της χώρας και η καλλιέργεια της ελιάς δεν απαιτεί το ίδιο κεφάλαιο ή εργασία με άλλες καλλιέργειες. Σύμφωνα με τον Peci, ο αριθμός των ελαιόδεντρων στη χώρα έχει αυξηθεί κατά 30 τοις εκατό, με πολλά νέα δέντρα –κυρίως η τοπική ποικιλία Kalinjot και το Frantoio από την Ιταλία– να εισέρχονται σε πλήρη ωρίμανση το 2021/22. Αναμένει ότι η παραγωγή θα συνεχίσει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.«Η αύξηση της παραγωγής τα τελευταία τρία χρόνια οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των δέντρων που παράγουν ελιές», επιβεβαίωσε ο γεωπόνος Bruno Musaj.
Η Αλβανία έφτασε από οκτώ εκατομμύρια δέντρα που παράγουν ελιές σε περίπου 12 εκατομμύρια.
«Η κυβέρνηση βοήθησε πολλούς Αλβανούς αγρότες μέσω επιχορηγήσεων να αυξήσουν την παραγωγή τους και να υιοθετήσουν καλύτερες μεθόδους καλλιέργειας, παραγωγής και αποθήκευσης ελιάς», πρόσθεσε ο Musaj. Αναμένει επίσης ότι η παραγωγή θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα με τον Danaj, οι δυνάμεις της αγοράς συνέβαλαν επίσης στην αύξηση της παραγωγής. Καθώς η παγκόσμια ζήτηση για ελαιόλαδο αυξήθηκε, πολλοί Αλβανοί αγρότες βρήκαν ελκυστική την καλλιέργεια ελιών. Παράλληλα, η κυβέρνηση επένδυσε και σε νέα ελαιοτριβεία για να βελτιώσει την ποιότητα του παραγόμενου ελαιολάδου.
«Από το 2022, υπήρχαν 480 γραμμές επεξεργασίας στην Αλβανία, εκ των οποίων οι 160 είναι νέες, με νέα τεχνολογία -κυρίως από το Pieralisi και την Alfa Laval- και παράγουν εξαιρετικής ποιότητας εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο», είπε ο Peci.
Οι αποδόσεις του ελαιολάδου κινούνται ανοδικά, αλλά η παραγωγή κατά την περίοδο καλλιέργειας 2023/24 αναμένεται να μειωθεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Αφού έφτασε το υψηλό ρεκόρ των 26.000 τόνων το 2021/22, η παραγωγή μειώθηκε στους 20.000 τόνους το 2022/23 και αναμένεται να φτάσει μόλις τους 16.000 τόνους στην τρέχουσα συγκομιδή.
«Η μείωση της παραγωγής εξηγείται κυρίως από κλιματικούς παράγοντες», είπε ο Peci. Τα τελευταία δύο χρόνια, η ιστορική ξηρασία που σημειώθηκε σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου εμπόδισε τα περισσότερα δέντρα να αναπτύξουν νέους οφθαλμούς, περιορίζοντας την ποσότητα των ελιών που μπορούσαν να αντέξουν.
Μαζί με την ξηρασία, ο Πέτσι είπε ότι η Αλβανία συνήθως αντιμετωπίζει μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των επάνω και «εκτός ετών» στον φυσικό κύκλο εναλλασσόμενης φέρουσας θέσης των ελαιόδεντρων λόγω κακών αγρονομικών πρακτικών.
Αν και υπήρξε κάποια βελτίωση τα τελευταία χρόνια, ο Peci είπε ότι οι περισσότεροι αγρότες εξακολουθούν να μην χρησιμοποιούν τις καλύτερες τεχνικές κλαδέματος, γονιμοποιώντας τα ελαιόδεντρα τους ή αφαιρώντας τους μη συγκομισμένους καρπούς, τα οποία έχουν συμβάλει στη διαδοχική μείωση της παραγωγής.
Ο Musaj ανησυχεί επίσης ότι η σημαντική επένδυση της κυβέρνησης σε σύγχρονα ελαιοτριβεία δεν συνοδεύτηκε από επαρκή προγράμματα κατάρτισης, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί άτυπα εκπαιδευμένοι μυλωνάδες δεν θα αξιοποιήσουν στο έπακρο τον σύγχρονο εξοπλισμό τους.
Αυτοί οι παράγοντες είναι όλοι μέρος των αυξανόμενων πόνων που οι Peci, Musaj και άλλοι πιστεύουν ότι αντιμετωπίζει ο αλβανικός τομέας ελαιολάδου.
Ένα από τα κύρια εμπόδια για να ξεπεραστούν αυτοί οι αυξανόμενοι φόβοι είναι η εξαιρετικά κατακερματισμένη φύση των ελαιοκαλλιεργειών της χώρας, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στις λοφώδεις περιοχές της επαρχίας Αυλώνα στο νότο.
«Το 1990, η κυβέρνηση έδωσε σε κάθε οικογένεια 1,2 εκτάρια γης, επομένως είναι πολύ δύσκολο να γίνει αποτελεσματική συγκομιδή», είπε ο Musaj.”Επιπλέον, τα περισσότερα από τα δέντρα Kalinjot βρίσκονται στους λόφους, επομένως είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει συγκομιδή με μηχανή”.
Ο Πέτσι είπε ότι η λύση σε αυτό το πρόβλημα θα ήταν οι αγρότες να δημιουργήσουν συνεταιρισμούς και ενώσεις, μειώνοντας το κόστος παραγωγής και επιτρέποντας στους αγρότες να επενδύσουν στη μηχανοποίηση της συγκομιδής.
Από την πλευρά της, η Danaj είπε ότι η Donika Olive Oil αγοράζει μόνο πιστοποιημένες βιολογικές ελιές χειροποίητες, οι οποίες αλέθονται εντός τριών ωρών. Ως αποτέλεσμα, αναφέρει την εύρεση αρκετού εργατικού δυναμικού ως άλλη μια πρόκληση που έχει αντιμετωπίσει η εταιρεία τα τελευταία χρόνια.«Πολλοί Αλβανοί που θα δούλευαν σε αυτές τις φάρμες έχουν μεταναστεύσει επειδή θέλουν μια καλύτερη ζωή στη Δυτική Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε ο Danaj. Η φυγή των εργαζομένων έχει οδηγήσει σε ελλείψεις, αναγκάζοντας τις εταιρείες να πληρώνουν υψηλότερους μισθούς και αυξάνοντας το κόστος παραγωγής.
Λόγω της επικρατούσας κουλτούρας ελαιολάδου και της οικονομικής κατάστασης της Αλβανίας, ο Danaj είπε ότι οι περισσότεροι Αλβανοί δεν είναι πρόθυμοι να πληρώσουν υψηλές τιμές για τοπικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.
«Η Αλβανία παράγει πολύ ελαιόλαδο για μια χώρα με λιγότερους από τρία εκατομμύρια κατοίκους και όλοι έχουν κάποιο είδος σχέσης με ένα άτομο που παράγει ελαιόλαδο».
Ως αποτέλεσμα, η Danaj επικεντρώνεται στις εξαγωγές και αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε συνομιλίες με εταίρους στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σημειώνοντας ότι ενδιαφέρον έχει προέλθει και από την Κίνα και την Ιαπωνία.
Το Musai Olive Oil, το οποίο διαθέτει ένα σύγχρονο ελαιοτριβείο που βρίσκεται ανάμεσα σε γειτονικούς ελαιώνες, ακολουθεί ένα πολύ παρόμοιο επιχειρηματικό μοντέλο. Η εταιρεία, η οποία παρήγαγε τη βραβευμένη μάρκα The Illyrian Press, εξάγει επίσης στις ΗΠΑ και τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Ωστόσο, οι υψηλές τιμές του ελαιολάδου τα δύο προηγούμενα χρόνια παρεμπόδισαν επίσης τις προσπάθειες προώθησης των εξαγωγών έξτρα παρθένου ελαιολάδου σε ατομική συσκευασία.
Αυτές οι τιμές έχουν δώσει κίνητρα στους αγρότες να επικεντρωθούν στην ποσότητα και όχι στην ποιότητα. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτού του ελαιολάδου εξάγεται χύμα στην Ιταλία για να συσκευαστεί και να μεταπωληθεί.
Ακόμη και η Ντόνικα και ο Μουσάι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση. “Οι τιμές της αγοράς ήταν πολύ καλές για τον μέσο Αλβανό αγρότη”, είπε ο Danaj.
Ο Peci βλέπει δύο πιθανές λύσεις στο πρόβλημα του υψηλού κόστους παραγωγής, το οποίο συμβάλλει στη μείωση των εγχώριων πωλήσεων.
«Για περισσότερα από 10 χρόνια, η αλβανική κυβέρνηση δεν επιδοτεί την παραγωγή έξτρα παρθένου ελαιολάδου», είπε. Προηγουμένως, η κυβέρνηση έδινε στους παραγωγούς το ισοδύναμο 1 ευρώ ανά λίτρο έξτρα παρθένου ελαιολάδου που παράγεται.
« Αυτό δεν ωθεί τους αγρότες και τα ελαιοτριβεία να αγωνίζονται για υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο», πρόσθεσε ο Peci. Η επιδότηση παραγωγής υψηλής ποιότητας μπορεί να μειώσει την τιμή και για εσωτερική κατανάλωση.
Η άλλη λύση είναι η άσκηση πίεσης για τη δημιουργία Αλβανικής Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), η οποία, όπως είπε, θα προσθέσει αξία στο προϊόν και στην ποικιλία Kalinjot. Η χώρα διαθέτει ήδη 36 κρασιά που προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με ΠΟΠ.
Μαζί με τον Peci και τα αδέρφια Musaj, ο Danaj πιστεύει ότι η Αλβανία πρέπει να δημιουργήσει μια κουλτούρα γύρω από την παραγωγή έξτρα παρθένου ελαιολάδου υψηλής ποιότητας με επίκεντρο το Kalinjot, το οποίο είναι φυσικά πλούσιο σε πολυφαινόλες και διαθέτει ξεχωριστή στιβαρή γεύση με τονισμένες γήινες και πικρές νότες.
« Ελπίζουμε να ρίξουμε φως στην πολύτιμη ποικιλία ελιάς Kalinjot, η οποία δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά στον κόσμο εκτός από την Αλβανία, και έχει μια μοναδική ιστορία και σημασία για τον πολιτισμό μας», κατέληξε ο Danaj.