Σαν σήμερα, στις 7 Μαρτίου 1933, ο Charles Darrow εφηύρε τη Monopoly – ή για να είμαστε σωστότεροι, μια έκδοση αυτής – που έμελλε να γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή και επιτυχημένα επιτραπέζια παιχνίδια στην ιστορία… Η πραγματικότητα πίσω από αυτήν την εφεύρεση όμως δεν είναι τόσο απλή όσο θα φανταζόμασταν!
Της Πέπης Οικονομάκη
Μια νύχτα στα τέλη του 1932, ένας επιχειρηματίας από τη Φιλαδέλφεια ονόματι Charles Todd και η σύζυγός του, Olive, σύστησαν στους φίλους τους Charles και Esther Darrow ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που είχαν μάθει πρόσφατα. Τα δύο ζευγάρια κάθισαν γύρω από το χάρτινο ταμπλό, ρίχνοντας με ενθουσιασμό τα ζάρια και όλο το βράδυ αγόραζαν ακίνητα μετακινώντας τις μάρκες τους.
Οι Todds διαπίστωσαν με ικανοποίηση ότι το παιχνίδι άρεσε στους Darrows. Στην πραγματικότητα, τους άρεσε τόσο πολύ που ο Charles Todd τους έφτιαξε ένα δικό τους σετ και άρχισε να τους διδάσκει μερικούς από τους κανόνες. Το παιχνίδι δεν είχε επίσημη ονομασία: δεν πωλούνταν σε κουτί, αλλά μαθαινόταν από φίλο σε φίλο. Όλοι όμως το αποκαλούσαν “Monopoly”.
O Darrow – ο οποίος ήταν άνεργος και αναζητούσε απεγνωσμένα χρήματα για να συντηρήσει την οικογένειά του – ζήτησε από τον Charles Todd ένα γραπτό αντίγραφο των κανόνων. Όμως αυτή δεν ήταν μια εύκολη δουλειά καθώς τους γραπτούς κανόνες του παιχνιδιού δεν τους είχε κανείς και κάποιοι από αυτούς δεν ήταν ξεκάθαροι ούτε στον ίδιο!
Στην πραγματικότητα, οι κανόνες του παιχνιδιού είχαν εφευρεθεί στην Ουάσινγκτον το 1903 από μια αριστερή φεμινίστρια ονόματι Lizzy Magie. Αλλά η θέση της στη λαϊκή ιστορία του παιχνιδιού χάθηκε… κι έτσι η πατρότητα του παιχνιδιού κατοχυρώθηκε τελικά στον Charles Darrow.
Ο Darrow πούλησε μια έκδοση του παιχνιδιού στην Parker Brothers που αμέσως γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία, αποφέροντάς του εκατομμύρια!
Μια γυναικεία, «αριστερής» πολιτικής εφεύρεση
Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα επιτραπέζια παιχνίδια γίνονταν όλο και πιο συνηθισμένα στα σπίτια της μεσαίας τάξης ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που συνειδητοποιούσαν ότι δεν αποτελούσαν απλώς ένα χόμπι αλλά και ένα μέσο επικοινωνίας.
Η Elizabeth Magie, γνωστή στους φίλους της ως Lizzie, είχε να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές και εισοδηματικές ανισότητες της εποχής της αλλά και τα ισχυρά μονοπώλια που έκαναν αδύνατο για μια καθημερινή γυναίκα που εργαζόταν ως στενογράφος να έχει την ευκαιρία να απαλύνει τα δεινά της κοινωνίας με κάτι τόσο ασήμαντο όσο ένα επιτραπέζιο παιχνίδι…
Ζούσε στην κομητεία Prince George’s, μια γειτονιά της Ουάσινγκτον και μοιραζόταν το σπίτι της με έναν άνδρα ηθοποιό που πλήρωνε ενοίκιο και μια μαύρη υπηρέτρια. Κάθε βράδυ στις αρχές του 20ου αιώνα, μετά τη δουλειά της στο γραφείο της, η Λίζι σχεδίαζε και ξανασχεδίαζε τη monopoly, καθώς ήθελε το επιτραπέζιο παιχνίδι της να αντανακλά τις προοδευτικές πολιτικές της απόψεις.
Απόγονος Σκωτσέζων μεταναστών, η Lizzie ήταν τότε ανύπαντρη, πράγμα ασυνήθιστο για μια γυναίκα της ηλικίας της εκείνη την εποχή. Ακόμη πιο ασυνήθιστο, όμως, ήταν το γεγονός ότι ήταν το “αφεντικό” του νοικοκυριού της. Εντελώς μόνη της, είχε μαζέψει χρήματα και είχε αγοράσει το σπίτι της, μαζί με αρκετά στρέμματα ιδιοκτησίας.
Άρχισε να μιλάει δημόσια για μια νέα ιδέα της, την οποία ονόμασε “Το παιχνίδι του ιδιοκτήτη” (Landlord’s Game). “Πρόκειται για μια πρακτική επίδειξη του συστήματος αρπαγής γης με όλα τα συνήθη αποτελέσματα και τις συνέπειές του”, έγραψε σε ένα πολιτικό περιοδικό. “Θα μπορούσε κάλλιστα να ονομαστεί “Παιχνίδι της Ζωής”, καθώς περιέχει όλα τα στοιχεία της επιτυχίας και της αποτυχίας στον πραγματικό κόσμο και ο στόχος είναι ο ίδιος που φαίνεται να έχει το ανθρώπινο γένος γενικά, δηλαδή η συσσώρευση πλούτου”.
Το Landlord’s Game είχε ως βάση το φυσικό ανθρώπινο ένστικτο του ανταγωνισμού. Και, κάπως έτσι η Lizzie δημιούργησε δύο σύνολα κανόνων: ένα αντιμονοπωλιακό σύνολο στο οποίο όλοι ανταμείβονταν όταν δημιουργούταν πλούτος, και ένα μονοπωλιακό σύνολο στο οποίο ο στόχος ήταν η δημιουργία μονοπωλίων και η συντριβή των αντιπάλων.
Μετά από χρόνια σχεδιασμού, συγγραφής και προβληματισμού για το νέο της δημιούργημα, η Lizzie μπήκε στο Γραφείο Ευρεσιτεχνίας των ΗΠΑ στις 23 Μαρτίου 1903 για να εξασφαλίσει τη νομική της διεκδίκηση για το παιχνίδι του ιδιοκτήτη. Τουλάχιστον δύο χρόνια αργότερα, δημοσίευσε μια έκδοση του παιχνιδιού μέσω της Economic Game Company, μιας εταιρείας με έδρα τη Νέα Υόρκη, στην οποία η Lizzie ήταν συνιδιοκτήτρια. Το παιχνίδι έγινε δημοφιλές στους αριστερούς διανοούμενους και στις πανεπιστημιουπόλεις. Η δημοτικότητα του παιχνιδιού εξαπλώθηκε κατά τις επόμενες τρεις δεκαετίες και παιζόταν από σπίτι σε σπίτι μέχρι που συνάντησε τον Charles Darrow.
Συνολικά, το παιχνίδι που έφερε ο Darrow στην Parker Brothers έχει πλέον πουλήσει χιλιάδες εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ενώ ο ίδιος λάμβανε δικαιώματα σε όλη του τη ζωή. Όταν το παιχνίδι άρχισε να απογειώνεται στα μέσα της δεκαετίας του 1930, η εταιρεία αγόρασε τα δικαιώματα άλλων συναφών παιχνιδιών για να διατηρήσει την επικράτειά της. Για το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του παιχνιδιού Landlord’s Game και δύο άλλες ιδέες για παιχνίδια, η Lizzie φέρεται να έλαβε 500 δολάρια αλλά καθόλου δικαιώματα. Στην πραγματικότητα, η Lizzie άργησε πολύ να καταλάβει τα αληθινά κίνητρα για την αγορά του παιχνιδιού της.
Τον Ιανουάριο του 1936 έδωσε συνεντεύξεις στην Washington Post και στην Washington Evening Star. Σε μια φωτογραφία που συνόδευε το δημοσίευμα της Evening Star, κρατούσε το ταμπλό από το παιχνίδι Landlord’s Game και ένα άλλο παιχνίδι που είχε τη λέξη MONOPOLY γραμμένη στο κέντρο του και άφηνε τον κόσμο να συγκρίνει…
Ήταν θυμωμένη, πληγωμένη και αναζητούσε εκδίκηση απέναντι σε μια εταιρεία που θεωρούσε ότι είχε κλέψει την ιδέα της και κέρδιζε εκατομμύρια. Είχε εφεύρει το παιχνίδι και μπορούσε να το αποδείξει… αλλά η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να αποδεχθεί ότι μια τόσο επιτυχημένη εφεύρεση είχε προέλθει από μια γυναίκα!
Ένας δημοσιογράφος στην Evening Star έγραψε ότι «το παιχνίδι της Lizzie δε θα αποκτούσε ποτέ τέτοια λαϊκή απήχηση αν ο Charles B. Darrow, ένας μηχανικός από τη Φιλαδέλφεια, δεν το είχε ανασύρει από τη λήθη του Γραφείου Ευρεσιτεχνιών και δεν το είχε εμπλουτίσει όπως έπρεπε… Άλλωστε τον Νοέμβριο, η κυρία Phillips (η Lizzie είχε πλέον παντρευτεί και αλλάξει επίθετο) πούλησε στην εταιρεία τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας της…», συμπλήρωνε ο δημοσιογράφος.