Ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα εταιρικά σήματα στον κόσμο είναι ο «σταυρός» της φαρμακευτικής εταιρείας Bayer. Για τους περισσότερους από εμάς η Bayer που ιδρύθηκε ως εταιρεία χημικών, σαν σήμερα, στις 7 Αυγούστου 1863, έχει συνδεθεί με την ασπιρίνη που ανακούφισε γενεές επί γενεών από πονοκέφαλο και κάθε είδους πόνο…
Ο επιχειρηματίας Friedrich Bayer και ο ειδικός στα χρώματα Johann Friedrich Weskott ξεκίνησαν την εταιρεία στο Barmen, μία μικρή γερμανική πόλη που τώρα αποτελεί μέρος της πόλης του Wuppertal, με αρχικό αντικείμενο την κατασκευή και πώληση συνθετικών χρωστικών ουσιών. Μεταξύ του 1881 και του 1913, η Bayer εξελίχθηκε σε μια εταιρεία χημικών με διεθνείς δραστηριότητες. Αν και το τμήμα των χρωστικών ουσιών παρέμεινε το μεγαλύτερο τμήμα της εταιρείας, αναπτύχθηκαν και νέοι τομείς επιχειρήσεων.
Οι ερευνητικές προσπάθειες της Bayer οδήγησαν στην ανακάλυψη νέων προϊόντων τόσο στον τομέα των χρωστικών ουσιών, όσο και στον τομέα των φαρμακευτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου του “φαρμάκου του αιώνα,” την Ασπιρίνη, που βγήκε στην αγορά, την 1η Μαΐου του 1899. Οι πωλήσεις του φαρμάκου εκτοξεύτηκαν και η Bayer «μπήκε» σε κάθε σπίτι σε όλο τον κόσμο μέσω του γνωστού σε όλους πράσινου κουτιού!
Η Bayer, από το 1925 ήταν θυγατρική της εταιρείας που ξεχώρισε στο φασιστικό καθεστώς της Γερμανίας, IG Farben, κατασκευάστρια του χημικού «Zyklon Β» που χρησιμοποίησαν οι Ναζί στους θαλάμους αερίων. Αποδεδειγμένα υπό τη διεύθυνση του Fritz Τer Meer, η IG Farben ήταν αυτή που παρασκεύαζε το θανατηφόρο αέριο που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί στους θαλάμους αερίων.
Ήταν το μεγαλύτερο καρτέλ του κόσμου εκείνη την εποχή και η μεγαλύτερη εταιρεία στην Ευρώπη. Η IG Farben ήταν αναμφισβήτητα συντηρητική και αντιτίθεντο στις πιο φιλελεύθερες πολιτικές της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Μεγάλες δωρεές από την IG Farben δόθηκαν στους Ναζί.
Η ηγεσία της Bayer / IG Farben εντάχθηκε στο Ναζιστικό Κόμμα από το 1937, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενορχήστρωση της ναζιστικής θηριωδίας. Μάλιστα ακολουθούσε τα ναζιστικά στρατεύματα και αναλάμβανε σημαντικά τμήματα της βιομηχανίας χημικών, άνθρακα και πετρελαίου στα κατεχόμενα έθνη. Όλα αυτά τεκμηριώνεται και στο βιβλίο του Joseph Borkin, το έγκλημα και η τιμωρία του IG Farben. Εξάλλου στις δίκες εγκληματιών πολέμου στη Νυρεμβέργη, το καρτέλ IG Farben ήταν κι αυτό κατηγορούμενο.
Στο τεύχος του Φεβρουάριου 1947 του Patriote Résistant (ο Αντιστασιακός Πατριώτης) υπάρχουν αποσπάσματα από πέντε επιστολές που απέστειλε ο οίκος Bayer στον διοικητή του στρατοπέδου του Άουσβιτς. Είχαν δημοσιευθεί σε ένα άρθρο που μιλούσε για μερικά από τα αδικήματα της γερμανικής βιομηχανίας κάτω από το ναζισμό -ενώ γινόταν η δίκη της στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης.
Τα γράμματα, που βρέθηκαν κατά την απελευθέρωση του Άουσβιτς από τον Κόκκινο Στρατό, φέρουν ημερομηνίες Απρίλιος – Μάιος 1943. Απαλλάσσονται από κάθε σχολιασμό.
Πρώτη επιστολή:
«Για να τεστάρουμε ένα υπνωτικό φάρμακο, θα ήταν δυνατόν να μας διαθέσετε μερικές γυναίκες; και κάτω από ποιες συνθήκες; όλες οι διατυπώσεις για τη μεταφορά αυτών των γυναικών θα γίνουν από εμάς».
Δεύτερη επιστολή:
«Σας ενημερώνουμε ότι παραλάβαμε την επιστολή σας. θεωρούμε υπερβολική την τιμή των 200 μάρκων, προσφέρουμε 170 μάρκα ανά υποκείμενο, θα χρειαστούμε 150 γυναίκες».
Τρίτη επιστολή:
«Εντάξει για την τιμή που συμφωνήθηκε. Επομένως, σας παρακαλούμε να προετοιμάσετε μια παρτίδα 150 υγιών γυναικών τις οποίες θα κανονίσουμε να συλλέξουμε στο εγγύς μέλλον».
Τέταρτη επιστολή:
«Λάβαμε τη παρτίδα των 150 γυναικών. Η επιλογή σας είναι ικανοποιητική παρότι οι υποκείμενοι είναι πολύ αδύνατοι και αδύναμοι. Θα σας κρατάμε ενήμερους για τα αποτελέσματα των πειραμάτων».
Πέμπτη επιστολή:
«Τα πειράματα απέτυχαν. Οι υποκείμενοι πέθαναν. Θα σας γράψουμε σύντομα να σας ζητήσουμε να προετοιμάσετε μια άλλη παρτίδα».
Κι ενώ πολλοί καταδικάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου στη Νυρεμβέργη, κανένα από τα στελέχη της IG Farben δεν εξέτισε ποινή μεγαλύτερη των τεσσάρων ετών και όλοι ήταν σε θέση να συνεχίσουν την εταιρική τους σταδιοδρομία.
Από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στα εργαστήρια της IG Farben πραγματοποιήθηκαν έρευνες, παρασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν διάφορα αέρια χημικού πολέμου, όπως το νευροτοξικό «αέριο μουστάρδας».
Οι εφευρέσεις αερίων χημικού πολέμου συνεχίστηκαν και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα. Όπως το Sarin, το αέριο που χρησιμοποιήθηκε στο Τόκιο σε επίθεση στο μετρό το 1995 και σκότωσε 12 ανθρώπους, και πιο πρόσφατα, κατά της Συρίας σκοτώνοντας μεμιάς 1.200 σουνίτες αντάρτες.
Η μεγάλη επίσης επιτυχία της Bayer ήταν η ανακάλυψη και η παρασκευή της ηρωίνης, που την λάνσαρε ως αντιβηχικό φάρμακο και ως μη εθιστικό υποκατάστατο της μορφίνης και πωλούνταν ελεύθερα από το 1898 ως το 1910.
Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Bayer ανεξαρτητοποιήθηκε και πάλι και σαν να μην είχε συμβεί ποτέ τίποτα, και καθιερώθηκε σε πολύ λίγα χρόνια ως μία από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες του κόσμου. Περιορίστηκε στην παραγωγή και την εμπορία των προϊόντων της στις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Αγγλία και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης.
Η συγχώνευση Bayer – Monsanto το 2016
Οι δύο γίγαντες των χημικών και αγροτικών βιομηχανιών συμφώνησαν προς συγχώνευση τον Σεπτέμβριο του 2016 για 66 δισ. δολάρια και στόχο την πρωτοκαθεδρία στις αγορές των χημικών και των φαρμάκων για τους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά.
Η Μοnsanto ιδρύθηκε το 1901 και αρχικά κατασκεύαζε την λίγο-πολύ γνωστή σε όλους σακχαρίνη, πριν επεκταθεί σε βιομηχανικά χημικά, φαρμακευτικά και αγροτικά προϊόντα. Είναι γνωστή αφού συνέθεσε μερικά από τα χειρότερα τοξικά χημικά όπως τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) τα οποία έχουν, πια, απαγορευτεί. Είναι επίσης γνωστή για τη σύνθεση του “Αgent Orange”, ένα… ζιζανιοκτόνο το οποίο χρησιμοποιήθηκε μαζικά στον πόλεμο του Βιετνάμ από τις ΗΠΑ ως χημικό όπλο.
Τη δεκαετία του ’70 λάνσαρε το ζιζανιοκτόνο Roundup, που την έχει σύρει χιλιάδες φορές στα δικαστήρια για πρόκληση καρκίνου, ενώ τη δεκαετία του ’80 ξεκίνησε τη δημιουργία των γενετικά τροποποιημένων φυτών, όπως σόγια και καλαμπόκι.
