Σαν σήμερα πριν 45 χρόνια, στις 28 Μαΐου 1979, σε μια ιστορική στιγμή στο Ζάππειο Μέγαρο υπογράφεται η Συνθήκη Ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.
30 χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου και μόλις πέντε χρόνια μετά την πτώση της επταετούς δικτατορίας, τίποτα δεν ήταν δεδομένο για τη χώρα μας. Πόσο μάλλον ένα τόσο μεγάλο βήμα που στο εξής θα καθόριζε τον βηματισμό της.
Προσπάθεια ένταξης από το 1959
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1950 η Ευρώπη βρισκόταν σε μια προσπάθεια ανοικοδόμησης μετά τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το όνειρο της ενωμένης Ευρώπης ήταν αυτό που ουσιαστικά «γέννησε» την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα την πρωτοχρονιά του 1958.
Από την πρώτη στιγμή η ένταξη της Ελλάδας σε αυτή την Κοινότητα ήταν όραμα και πρωταρχικός στόχος του Κωνσταντίνου Καραμανλή ο οποίος «είδε» πως το μέλλον της Ελλάδας είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την ΕΟΚ. Στις εκλογές που έγιναν την ίδια χρονιά η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ ήταν βασικός πυλώνας της πολιτικής που υποσχόταν ο Καραμανλής.
Στις 21 Απριλίου 1967 η Ελλάδα μπαίνει στη χούντα και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα διακόπτει τις διαδικασίες ένταξης. Οι χουντικοί, μάλιστα, προκειμένου να μη φανεί ότι… έχασαν, στις 30 Σεπτεμβρίου 1969, διά στόματος του τότε υπουργού Εξωτερικών Π. Πιπινέλη, αναγγέλλει την αποχώρηση της χώρας από την Κοινότητα.
Η διαδικασία ξαναξεκινά με την πτώση της δικτατορίας και την επάνοδο του Καραμανλή στην εξουσία. Ο τότε πρωθυπουργός της χώρας υπέβαλλε επισήμως αίτηση ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ στις 12 Ιουνίου 1975. Η αίτηση για πλήρη ένταξη έγινε δεκτή από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΟΚ, έναν χρόνο μετά, στις 9 Φεβρουαρίου 1976.
«Η Ελλάς από σήμερα αποδέχεται οριστικά την ιστορική πρόκληση και την ευρωπαϊκή της μοίρα. Διατηρώντας την εθνική της ταυτότητα. Έχομε εμπιστοσύνη και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Έχομε την απόφαση να είμαστε όλοι Ευρωπαίοι, όπως θα έλεγε ο Τσώρτσιλ και όλοι Έλληνες, όπως θα έλεγε ο Σέλλεϋ. Γιατί όπως έγραψε ο Ισοκράτης, Έλληνες δεν είναι εκείνοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά εκείνοι που υιοθέτησαν το πνεύμα το κλασικό», είπε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στην ιστορική ομιλία του μετά την υπογραφή της ένταξης, στις 28 Μαΐου 1979.
Στο δείπνο που ακολούθησε και παρέθεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο γάλλος ομόλογός του, Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν έλεγε στα ελληνικά: «Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δε θα ήταν Ευρώπη. Είμαι πεπεισμένος ότι ο ελληνικός λαός θα βρει μέσα στην Κοινότητα τις προϋποθέσεις για την πρόοδο και την ευημερία του. Θα μπορεί να βασίζεται στην ενεργό αλληλεγγύη των κατοίκων του. Είμαστε όλοι, στη γλώσσα μας και στους μηχανισμούς της σκέψεώς μας, παιδιά του ελληνικού πολιτισμού». Και κατέληξε, «η Ευρώπη ξαναβρίσκει την Ευρώπη».
Αντιδράσεις από Τύπο και αντιπολίτευση
Όλες οι ευρωπαϊκές εφημερίδες, και όχι μόνον, αναφέρθηκαν – ορισμένες με ανταποκρίσεις από την Αθήνα – στο γεγονός της Συνθήκης Προσχώρησης. «Ελλάς: ένας επιδέξιος συνέταιρος», έγραφε η Monde που εστίασε στην «τακτική πειστικής γοητείας» που άσκησε η ελληνική κυβέρνηση στους μελλοντικούς εταίρους της, προκειμένου να καμφθούν εμπόδια και αντιρρήσεις. Τις προσωπικές προσπάθειες του Έλληνα πρωθυπουργού υπογράμμισαν οι εφημερίδες «Figaro» και «La Croix», την ώρα που η «Humanite» επαναλάμβανε τη θέση του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, σύμφωνα με την οποία η διεύρυνση εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών και θέτει σε κίνδυνο την εθνική κυριαρχία των χωρών της ΕΟΚ.
Επιφυλακτική η «Les Echos» ανέφερε στο «δια ταύτα» της ανάλυσής της: «Ανοίγοντας τις πόρτες της στις μεσογειακές χώρες – αργότερα θα ακολουθήσουν η Πορτογαλία και η Ισπανία – η ΕΟΚ θα αντιμετωπίσει μια σειρά νέα προβλήματα: τη συγχώνευση οικονομιών λιγότερο αναπτυγμένων, το σοβαρό συναγωνισμό των αγροτών της Μεσογείου, χαμηλότερα ημερομίσθια. Και τον πολλαπλασιασμό των επίσημων γλωσσών στις Βρυξέλλες».
«Τώρα, είμαστε Δέκα», ήταν ο, εμφατικός, τίτλος του κύριου άρθρου του «Guardian», ενώ σε ανταπόκριση από την Αθήνα, η επιθεώρηση «Economist» μετέφερε: «μετά την επίσημη υπογραφή της Συνθήκης Εντάξεως της Ελλάδος στην ΕΟΚ, ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής προσποιήθηκε ότι σκούπισε το φρύδι του, αλλά στην πραγματικότητα ο 72 ετών ηγέτης σκούπισε ένα δάκρυ, έκδηλα συγκινημένος από τη στιγμή θριάμβου του ευρωπαϊκού του οράματος».
Από τις γερμανικές εφημερίδες, η «Welt», η «Frankfurter Allgemeine Zeitung» και η «Suddeutsche Zeitung» εξήραν τη στάση του Κων. Καραμανλή. Διαφορετική, πάντως, ήταν η οπτική της «Zeit»: «Η Ελλάδα», υποστήριζε, «αντιμετωπίζει σειρά από σοβαρά προβλήματα: τεχνολογική καθυστέρηση, χαμηλό ποσοστό παραγωγικότητας, υψηλός πληθωρισμός, τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία κ.λ.π.».
«Η σημερινή τελετή αποτελεί προσωπικό θρίαμβο του κ. Καραμανλή, που είχε καταστήσει την ένταξη στην ΕΟΚ ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής του πολιτικής», τόνιζαν, επίσης σε ανταπόκρισή τους από την Αθήνα, οι «New York Times» και συμπλήρωνε: «η Κυβέρνηση, από την πλευρά της επιμένει ότι η Ελλάς θα κερδίσει τελικά το μερίδιο που της αξίζει από την ΕΟΚ. Αυτή η άποψη αμφισβητείται από τον Α. Παπανδρέου, οικονομολόγο με αμερικανική εκπαίδευση που ηγείται του ΠΑΣΟΚ, κυριότερου κόμματος της αντιπολιτεύσεως.
Ο κ. Παπανδρέου είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να παραμείνει ανεξάρτητη από οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς με την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, με το επιχείρημα ότι η ένταξη καθιστά την Ελλάδα “περιφερειακό ουραγό” μιας μεγάλης οικονομικής περιοχής, της οποίας η οικονομική πολιτική θα υπαγορεύεται από τις Βρυξέλλες».
Στον εγχώριο αντιπολιτευτικό Τύπου, η «Αυγή» επιχειρηματολογούσε υπέρ της θέσης του κομματικού φορέα που υποστήριζε: «το ΚΚΕ εσωτ. από τη σκοπιά των συμφερόντων του εργατικού και δημοκρατικού μας κινήματος τάχθηκε αποφασιστικά υπέρ της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Δεν αντιμετώπισε και δεν αντιμετωπίζει αυτή την ένταξη σαν κάποιο ‘αναγκαίο κακό’, αλλά σαν την ενεργητική αποδοχή μιας ιστορικής πρόκλησης».
Στον αντίποδα ο «Ριζοσπάστης», «στην πραγματικότητα, η ένταξη στην ΕΟΚ, όπως επανειλημμένα τόνισε το ΚΚΕ, αντιστρατεύεται τα σημερινά και τα μελλοντικά συμφέροντα της Ελλάδας. Γι’ αυτό ο ελληνικός λαός δεν πρόκειται ν’ αποδεχτεί σαν τετελεσμένο γεγονός τα δεσμά της ΕΟΚ, που χαλκεύτηκαν ερήμην του».