Στη σκιά της αύξησης των επιτοκίων οι τράπεζες προχώρησαν σε σημαντική αυστηροποίηση των όρων δανεισμού στην ευρωζώνη το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Πρόκειται, μάλιστα, για τα μεγαλύτερη σύσφιγξη των πιστωτικών προτύπων από την κρίση κρατικού χρέους της ζώνης του ευρώ το 2011.
Την ίδια στιγμή, μειώθηκε κατακόρυφα η ζήτηση για δάνεια, τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τα νοικοκυριά.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έρευνα Ιανουαρίου της ΕΚΤ για τον τραπεζικό δανεισμό, τα δάνεια προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας, για καταναλωτικά και άλλα δάνεια, οι τράπεζες ανέφεραν ισχυρή καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών κριτηρίων (καθαρό ποσοστό 21% και 17% αντίστοιχα).
Η αναβάθμιση της αξιολόγησης των κινδύνων σε σχέση με τις οικονομικές προοπτικές και την κατάσταση των επιχειρήσεων, η φθίνουσα ανοχή κινδύνου των τραπεζών καθώς και το υψηλότερο κόστος κεφαλαίων συνέχισαν να έχουν αυστηρότερο αντίκτυπο στα κριτήρια για δανειοδότηση επιχειρήσεων, όπως επισημαίνει η ΕΚΤ, κάτι το οποίο θα συνεχιστεί και το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Παράλληλα, το τελευταίο τρίμηνο του 2022 συμφωνημένοι όροι σε δανειακές συμβάσεις αυστηροποιήθηκαν. Για τις επιχειρήσεις, τα περιθώρια για τα υψηλού και μέτρου κινδύνου δάνεια οι απαιτήσεις εξασφαλίσεων και άλλοι όροι και προϋποθέσεις έγιναν πιο αυστηρές.
Όσον αφορά τα στεγαστικά δάνεια και την καταναλωτική πίστη, η καθαρή αυστηροποίηση των όρων και των προϋποθέσεων αφορούσε κυρίως τη διεύρυνση των περιθωρίων κέρδους τόσο για τα δάνεια του μέσου όρου όσο και για τα πιο υψηλού κινδύνου δάνεια.
Οι τράπεζες ανέφεραν καθαρή μείωση της ζήτησης από τις επιχειρήσεις για δάνεια ή ανάληψη πιστωτικών ορίων το τέταρτο τρίμηνο του 2022 (βλ. Διάγραμμα 2).
Καταλύτης για αυτή την εξέλιξη ήταν η αύξηση των επιτοκίων. Επιπλέον, οι πάγιες επενδύσεις είχαν ισχυρό αποτύπωμα στον περιορισμό της ζήτησης δανείων.
Από την άλλη, οι τράπεζες ανέφεραν θετικό αντίκτυπο των αναγκών για κεφάλαια κίνησης στη ζήτηση για επιχειρηματικά δάνεια, αν και με μικρότερη συμμετοχή στο σύνολο, από ό, τι τα δύο προηγούμενα τρίμηνα, γεγονός που πιθανότατα αντανακλά τη σταδιακή χαλάρωση των σημείων συμφόρησης στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Η μείωση της καθαρής ζήτησης για στεγαστικά δάνεια ήταν η ισχυρότερη που έχει καταγραφεί, ενώ η ζήτηση για καταναλωτική πίστη και άλλα δάνεια προς τα νοικοκυριά μειώθηκε επίσης σημαντικά, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι για τα στεγαστικά.
Η μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων οφείλεται κυρίως στην αύξηση των επιτοκίων, στην υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και στην επιδείνωση των προοπτικών της στεγαστικής αγοράς.
Το πρώτο τρίμηνο του 2023, οι τράπεζες αναμένουν περαιτέρω καθαρή μείωση της ζήτησης τόσο για επιχειρηματικά δάνεια, όσο και για στεγαστικά και καταναλωτικά για νοικοκυριά.
Σύμφωνα με τις τράπεζες που συμμετείχαν στην έρευνα, η πρόσβαση σε λιανική χρηματοδότηση και τιτλοποίηση επιδεινώθηκε μετρίως το τέταρτο τρίμηνο του 2022, ενώ η πρόσβαση σε χρεόγραφα και στις χρηματαγορές βελτιώθηκε ελαφρά. Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ ανέφεραν ενίσχυση της κεφαλαιακής τους θέσης το 2022 ως απάντηση σε νέες ρυθμιστικές ή εποπτικές απαιτήσεις, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι το 2021.
Ταυτόχρονα, οι εποπτικές ή ρυθμιστικές ενέργειες είχαν καθαρό αντίκτυπο στα πιστωτικά πρότυπα των τραπεζών σε όλες τις κατηγορίες δανείων το 2022, οδηγώντας σε αυστηροποίηση.
